ایرباس، پژو و پرسشهای بی پاسخ

سایت الف نوشت: اگر از پذیرایی سرد آقای اولاند از جناب آقای روحانی در کاخ الیزه بگذریم، سفر رئیس دولت یازدهم به فرانسه را باید یکی از مهمترین سفرهای اقتصادی خارجی دولتها طی دهه اخیر دانست، سفری که تنها یکی از قراردادهایش ارزشی معادل ۲۵ میلیارد دلار دارد، بیش از بودجه عمرانی ای که دولت طی سه سال در ایران به هزاران شرکت پیمانکار داخلی پرداخت می کند.

امر واقع آن است که سرمایه گذاری های خارجی در داخل ایران اگر در قالب سرمایه گذاری مستقیم باشد که موجب افزایش تولید و اشتغال و بالاتر از همه انتقال فناوری به داخل گردد، مساله ای است که باید از آن استقبال کرد. در رتبه بعد نوبت به خرید تکنولوژی ها، ماشین آلات و تجهیزاتی می رسد که گرچه منافع آن کمتر از سرمایه گذاری مستقیم خارجی است اما باز به جهت راه اندازی صنایع و کارخانه ها، موجبات افزایش تولید داخل و اشتغال را فراهم می کند. شاید در رتبه سوم خرید کالاهای واسطه ای و مصرفی بادوام قرار داشته باشد، و در انتها کالاهای مصرفی بی دوام.

حال ممکن است در برخی صنایع امکان سرمایه گذاری مستقیم خارجی وجود نداشته باشد (یعنی ما فقط در زنجیره مصرف باشیم و حتی نقشی جزئی در زنجیره تولید هم نداشته باشیم) در این صورت نیز خرید ماشین آلات و کالاهای واسطه ای و سرمایه ای از طرف خارجی باید با مراعات منطق اقتصاد (کسب بیشترین منفعت) و منطق توسعه (مراعات اولویتهای توسعه ای) صورت گیرد.

در این میانه خرید محصولی همانند هواپیمای مسافری گرچه برای کاهش متوسط سن ناوگان هوایی ایران و افزایش کیفیت و امنیت پرواز مفید است اما باید پرسید این حجم از خرید هواپیما (معادل سه چهارم کل هواپیماهای فعال کشور) تنها از یک فروشنده (بیرون قاعده رقابت) و طی یک قرارداد (بدون سنجش تدریجی اعتماد)، از منظر اقتصادی با کدام منطق صورت گرفته است؟ فروش اقساطی این تعداد هواپیما که معادل ۲۰ درصد تحویل سالانه ایرباس است، بیشتر به نفع اقتصادهای در حال رکود اروپاست یا به نفع خروج از رکود اقتصاد ایران؟ آیا بهتر نبود تشریفات مناقصه برای حداقل قیمت و حداکثر کیفیت و خدمات مدنظر ما، بین تمام شرکتهای صادرکننده هواپیما صورت گیرد؟

فراتر از این اگر از منظر توسعه ای به این قراردادها نگاه کنیم، تعهد چند ده میلیارد دلاری برای دوره ای میان مدت، بر اساس کدام اولویت سنجی در نیازهای توسعه ایران صورت گرفت؟ با توجه به رکود داخلی، آیا بخش دیگری در داخل برای تزریق منابع و تحریک رشد، اولویت نداشت؟ در میانه بحران اشتغال، قراردادهای میلیارد دلاری با ایرباس و پژو چقدر به کاهش این بحران کمک می کند؟ برای کشوری که دوران نقاهت پس از تحریمش هنوز شروع نشده و هر بشکه نفت را به کمتر از ۲۵ دلار می فروشد، آیا اولویت های بالاتری برای هزینه کرد دلارهایش وجود نداشت؟

در فقدان پاسخهای مستدل و شفاف برای پرسشهای فوق است که گمانه زنی های فرااقتصادی در خصوص این قراردادها مطرح می شود: مثلا در چنین قراردادهای عجیب اما شیرینی آیا پای منافع اقتصادی گروه های نزدیک به دولت و هیات همراه از اتاق بازرگانی در میان است یا چنین امتیازهایی به شرکتهای فرانسوی، بخش نانوشته ای از تعهدات دولت یازدهم برای جلب نظر طرف سرکش فرانسوی در مذاکرات برجام بودهاست؟ شفاف سازی مقامات دولت می تواند ابهام را از ذهن پرسشگر کارشناسان اقتصاد ایران بزداید.