دستورالعمل تاسیس و نحوه فعالیت و نظارت بر شرکت های بازاریابی شبکه ای

دستورالعمل تاسیس و نحوه فعالیت و نظارت بر شرکت های بازاریابی شبکه ای

فعالیت رو به تزاید بازاریابی شبکه‌ای به مثابۀ پدیده‌ای نوین در چرخه داد‌و‌ستد و نظام توزیع کالا، ضرورت ساماندهی و نظارت و قانونمند کردن آن‌ را ایجاب می‌کند. دستورالعمل حاضر در همین راستا تهیه و تدوین شده و شامل تعاریف و مقررات ناظر بر نحوۀ تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای است.

 فصل اول: تعاریف

مادّۀ ۱: در این دستورالعمل اسامی ذیل تعریف شده و استفاده می‌شوند:

کمیتۀ نظارت: کمیته‌ای است ناظر بر مراحل صدور مجوز و نحوه فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای که متشکل از نمایندگان وزارت اطلاعات، وزارت «صنعت، معدن و تجارت»، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و دادستانی کل کشور است.

دبیرخانه: دبیرخانه کمیته نظارت، بر مراحل صدور مجوز و نحوه فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای نظارت دارد.

مرجع ذی‌صلاح: وزارتخانه، سازمان یا نهادی که طبق قوانین دولت جمهوری اسلامی ایران صلاحیت اظهارنظر تخصصی دربارۀ موضوع‌های مربوطه را دارند.

متقاضی: شرکت درخواست کننده دریافت مجوز تأسیس و فعالیت بازاریابی شبکه‌ای است.

بازاریابی شبکه‌ای: یک روش فروش محصول است که شرکت‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند، افرادی را به عنوان بازاریاب به دور از یک مکان ثابت تجاری برای فروش محصول به‌طور مستقیم به مصرف کننده نهایی به‌کار می‌گیرند. این در حالی است که بازاریاب توانایی تشکیل گروه فروش چند سطحی و دریافت پورسانت از فروش آن‌ها را دارد.

شرکت بازاریابی شبکه‌ای: شرکتی است که به روش تعریف شده در بند قبل برای عرضۀ کالای خود اقدام می‌کند.

بازاریاب: هر شخص حقیقی که به دور از یک مکان ثابت تجاری از طریق فروش کالا به مصرف‌کننده نهایی یا حمایت و تشویق شبکه زیرمجموعه خود، موجب گسترش فروش شرکت شود.

مصرف‌کننده: هر شخصی که کالا را به هدف غیرتجاری و صرفاً جهت مصرف خریداری می‌کند.

کالا: عبارت است از یک یا چند گروه کالایی قابل عرضه توسط شرکت بازاریابی شبکه‌ای که به‌وسیلۀ دبیرخانۀ کمیتۀ نظارت تعیین و اعلام می‌گردد.

عضو‌گیری: تمامی فعالیت‌هایی که در راستای ملحق کردن یک بازاریاب جدید به شرکت، جهت بازاریاب‌ شدن صورت می‌گیرد.

زیر مجموعه: بازاریابان دیگری که یک بازاریاب معرفی می‌کند و تحت حمایت و سرپرستی وی هستند.

طرح تجاری: طرحی که بر اساس آن شرکت بازاریابی شبکه‌ای، در قبال فروش کالا، توسط شخص بازاریاب یا بازاریابان زیرمجموعه وی، حق‌الزحمه-شان را محاسبه و به آن‌ها پرداخت می‌کند.

مجوز تأسیس: موافقت دبیرخانه با ثبت شرکت بازاریابی شبکه‌ای در اداره ثبت، پس از طی مراحل پیش‌بینی شده در این دستور العمل است.

مجوز فعالیت: مجوزی است که از سوی دبیرخانه برای شروع به فعالیت شرکت بازاریابی جدید‌التأسیس، پس از انطباق عملیات با ضوابط این دستورالعمل، اعطا می‌شود.

فصل دوم: شرایط و نحوه اخذ مجوز تأسیس و فعالیت

 

الف. نحوۀ صدور مجوز تأسیس

مادّۀ ۲: اشتغال به فعالیّت بازاریابی شبکه‌ای صرفاً توسط اشخاص حقوقی و با رعایت مفاد این دستورالعمل مجاز است.

مادّۀ ۳: ارائه مجوز از سوی دبیرخانه به هیچ وجه مؤیّد عملکرد شرکت، قبل از صدور مجوز نیست.

مادّۀ ۴: حداقل سرمایه برای شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای 400،000،000  ریال است.

مادّۀ ۵: متقاضیان تأسیس شرکت بازاریابی شبکه‌ای، باید تقاضای خود را همراه با مدارک و اطلاعات ذیل به دبیرخانه تحویل دهند.

5.1.  تکمیل فرم شماره ۱ حاوی اطلاعات مرتبط با اعضای متقاضی تأسیس شرکت بازاریابی شبکه‌ای و نحوه فعالیت آن؛

5.2. تکمیل فرم شماره ۲ حاوی اطلاعات مربوط به طرح پرداخت حق‌الزحمه بازاریابان؛

5.3. تکمیل فرم شماره ۳ حاوی اطلاعات مربوط به امور مالی متقاضی تأسیس شرکت بازاریابی شبکه‌ای؛

5.4. تکمیل فرم شماره ۴ حاوی اطلاعات پیوست اعم از کاتالوگ‌ها، سایر اوراق و اسناد مدّ‌نظر متقاضی بازاریابی شبکه‌ای؛

5.5. ارائه مجوزهای لازم در خصوص کالاهای مدّ‌نظر در طرح بازاریابی شبکه‌ای از مراجع ذی‌صلاح (در صورت لزوم)؛

5.6. بیان شفاف و دقیق شرایط و ابزار بازاریابی، فروش، توزیع، استرداد، تبلیغ، آموزش، اطلاع‌رسانی، همه پرداخت‌ها و دریافت‌ها، شرایط قرارداد بازاریابان و اخذ شکایات و رسیدگی به آن‌ها؛

5.7. بیان فرآیند بازاریابی و طرح تجاری به‌صورت شفاف، مستند، قابل ارزیابی و نظارت و دارای توجیه اقتصادی.

مادّۀ ۶: متقاضی باید به‌طور شفّاف نحوۀ تأمین کالا را بیان کند.

تبصره: کالای ارائه شده توسط متقاضی، باید دارای «ایران کد» باشد.

مادّۀ ۷: تمامی تراکنش‌های مالی شرکت باید از طریق حساب‌های قانونی متقاضی در سیستم بانکی کشور صورت پذیرد.

مادّۀ ۸: فرآیند بازاریابی و طرح تجاری باید دارای شرایط ذیل باشد:

8.1. گران‌تر نبودن قیمت کالای ارائه شده در طرح، از قیمت متعارف بازار؛

8.2. نبود خرید یا سرمایه گذاری اولیۀ اجباری و یا دریافت هرگونه وجه به هر دلیل، برای ورود به طرح تجاری؛

8.3. تأکید بر خرده‌فروشی کالا به مصرف‌کنندگان؛

8.4. محاسبه و پرداخت پورسانت صرفاً بر اساس فروش کالا و نه عضوگیری یا هر نحو دیگر؛

8.5. پرداخت پورسانت تا زمان اشتغال بازاریاب به فعالیت بازاریابی؛

8.6. ارائه مسیر مشخص برای ارائه شکایات توسط بازاریابان و مصرف‌کنندگان از طریق فراهم آوردن فرم قابل دسترس به هر دو صورت حضوری و آنلاین و رسیدگی و پاسخگویی به شکایات در مدت زمان حداکثر ۱۰ روز و ارائه پاسخ کتبی؛

8.7. عدم اجبار مصرف‌کنندگان به عضویت در شرکت یا شبکه بازاریابی؛

8.8. عدم امکان هرگونه فروش کالا توسط یک بازاریاب به بازاریاب دیگر؛

8.9. بیشتر نبودن حق بازاریابی فروش کالا توسط زیرمجموعه در برابر حق بازاریابیِ خرده فروشی‌‌ همان کالا توسط فرد؛

8.10. ارائه گزارش مالی به بازاریابان صرفاً پس از انجام عملیات بانکی و درج کد رهگیری تراکنش در سیستم بانکی کشور؛

8.11. پرداخت مجموع حق بازاریابی به بازاریاب‌ها متناسب با سود خرده فروشی کالاهای قابل عرضه توسط شرکت؛

8.12. تخصیص حداقل ۴۰ درصد از مجموع حق بازاریابی به خرده‌فروشی کالا؛

8.13. محاسبه پورسانت بر اساس درصدی از قیمت فروش کالا یا مبلغی ثابت به ازای هر فروش؛

8.14. پرداخت تمامی پورسانت‌ها به‌صورت نقدی و حداکثر در پایان هر ماه؛

8.15. جوایز پیش‌بینی شده در طرح تجاری شرکت باید معیّن و مشخّص بوده و نباید به‌صورت بن خرید یا از محصولات خود شرکت باشد.

مادّۀ ۹: دبیرخانه در صورت تأیید اطلاعات دریافت شده از متقاضی و احراز سایر شرایط اقدام به صدور مجوز تأسیس خواهد کرد.

تبصره: مجوز تأسیس شرکت صرفاً به‌منظور انجام کارهای ثبتی صادر می‌شود و شروع به فعالیت شرکت منوط به طی فرآیند اخذ مجوز فعالیت است.

مادّۀ ۱۰: ثبت شرکت در اداره ثبت شرکت‌ها و هرگونه تغییر در آن، موکول به مجوز تأسیس صادره از دبیرخانه است.

مادّۀ ۱۱: اعتبار مجوز‌تأسیس صادره برای ثبت شرکت از تاریخ صدور به مدت شش ماه است.

مادّۀ ۱۲: دبیرخانه پس از اتمام فرآیند تأسیس و حصول اطمینان از انطباق مدارک با مقررات موضوعه و احراز صلاحیت متقاضیان، مجوز تأسیس را صادر و یا پاسخ منفی خود را اعلام می‌کند.

مادّۀ ۱۳: شرکت متقاضی تا قبل از اخذ مجوز فعالیت، مجاز به استفاده از هر عبارت و عنوانی که مفهوم اخذ مجوز یا تحت نظارت دبیرخانه بودن را تداعی کند، نمی‌باشد.

مادّۀ ۱۴: شرکت بازاریابی شبکه‌ای می‌تواند، اقدام به تأسیس شعبه رسمی با ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها و اعلام به دبیرخانه کند و تمامی فعالیت‌های شرکت به غیر از فروش مستقیم به مصرف کنندۀ نهایی باید صرفاً در محل دفتر مرکزی یا شعب مورد تأیید دبیرخانه صورت پذیرد.

تبصره: هیچ بازاریابی، حق گرفتن مکانی را تحت عنوان دفتر آموزش و یا هر عنوان دیگر ندارد.

ب. شرایط و نحوه اخذ مجوز فعالیت

مادّۀ ۱۵: متقاضی باید شرکت خود را حداکثر طی یک ماه پس از اخذ مجوز تأسیس، در ادارۀ ثبت، به‌صورت سهامی خاص ثبت کرده و اساسنامه (مطابق با نمونه اساسنامه) و روزنامۀ رسمی را به دبیرخانه ارائه کند.

تبصره ۱: فعالیت بازاریابی شبکه‌ای باید صرفاً به‌عنوان تنها فعالیت مجاز شرکت، در اساسنامه آن قید شود.

تبصره ۲: حوزه مجاز فعالیت شرکت‌های ثبت شده در خارج از تهران فقط در محدوده استان ثبت شده است.

مادّۀ ۱۶: شرکت موظف است، ضمانت‌نامه‌های مالی به میزان5،000،000،000 ریال، به دبیرخانه ارائه کند.

مادّۀ ۱۷: متقاضی موظف است، نرم افزار خود را حداکثر ۳ ماه پس از اخذ مجوزتأسیس به دبیرخانه ارائه وتأییدیه مربوطه را از دبیرخانه اخذ کند.

مادّۀ ۱۸: دبیرخانه پس از دریافت مدارک و نرم‌افزار مربوطه و حصول اطمینان از انطباق آن‌ها با مقررات و طرح‌های ارائه شده توسط متقاضی، مجوز فعالیت را صادر می‌کند.

مادّۀ ۱۹: اعتبار مجوز فعالیت صادره از تاریخ صدور برای دو سال است.

تبصره: در صورت عدم فعالیت شرکت بیش از سه ماه متوالی، مجوز فعالیت صادره به تشخیص دبیرخانه باطل می‌شود.

فصل سوم: نحوه نظارت بر فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای

 

مادّۀ ۲۰: شرکت ضمن رعایت ضوابط مندرج در مفاد اساسنامه خود و طرح تجاری مصوب، موظف به رعایت تمامی قوانین و مقررات ذی‌ربط، مفاد این دستورالعمل و دستورات دبیرخانه که به موجب مقررات صادر می‌شود، است.

مادّۀ ۲۱: مسئولیت نظارت بر فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای بر عهدۀ دبیرخانه است.

مادّۀ ۲۲: شرکت موظف است، آمار و اطلاعات مورد نیاز دبیرخانه را به نحوی که دبیرخانه تعیین می‌کند، تأمین و ارسال کند.

مادّۀ ۲۳: دبیرخانه در هر زمان که تشخیص دهد، بازرسان خود را جهت رسیدگی به حساب‌ها و نحوه فعالیت شرکت، اعزام می‌کند. مدیران شرکت موظفند، تمامی اسناد، مدارک و دفا‌تر خود را جهت انجام این گونه رسیدگی‌ها ارائه کرده و امکان رسیدگی جامع و کافی را برای بازرسان اعزامی دبیرخانه فراهم کنند.

مادّۀ ۲۴: در صورتی‌که گزارش بازرسان دبیرخانه چه در مراجعه حضوری و چه با بررسی سوابق و مطالعه فعالیت‌های شرکت، حاکی از تخلف از قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های مرتبط باشد، دبیرخانه، یک یا چند مورد از اقدامات نظارتی زیر را به اجرا می‌گذارد:

24.1. ابلاغ تخلفات صورت گرفته، انجام بازرسی موردی، مذاکره با مسئولان شرکت، اخذ توضیحات لازم و اجرای فوری اقدامات اصلاحی برای رفع تخلف؛

24.2. الزام مدیران شرکت به تهیّه گزارش در خصوص برنامه زمانی مربوط به چگونگی رفع تخلفات انجام شده و بازگشت به شرایط عادی؛

24.3. الزام مدیران شرکت به تهیه صورت‌های مالی، گزارش حسابرس و بازرس قانونی در مقاطع مد نظر؛

24.4. تکلیف به مدیران شرکت برای به ‌کارگیری بازرس یا حسابرس مقیم برای مدت معین؛

24.5. اعمال برخی محدودیت‌ها در شاخه‌های مختلف فعالیت شرکت؛

24.6. تذکر کتبی به مدیران شرکت، حاوی بیان تخلفات احرازی و دستور رفع تخلفات صورت گرفته ظرف مدت زمان معین؛

24.7. فراخواندن مدیرعامل و یا اعضای هیئت مدیره شرکت، جهت ادای توضیحات درخصوص تخلفات؛

24.8. درج تخلفات و برخورد‌ها با شرکت در سایت دبیرخانه؛

24.9. تعلیق مجوز فعالیت واعلام به نیروی انتظامی جهت متوقف کردن فعالیت شرکت؛

24.10. سایر اقدامات قانونی حسب ضرورت.

مادّۀ ۲۵: در صورتی‌که دبیرخانه تمام یا بخشی از فعالیت یک شخص حقیقی یا حقوقی (اعم از انتفاعی یا غیرانتفاعی) را مصداق عملیات بازاریابی شبکه‌ای بدون مجوز تشخیص دهد، با هماهنگی نیروی انتظامی اقدامات لازم جهت متوقف کردن فعالیت‌های شخص، شرکت یا مؤسسه را به اجرا خواهد گذاشت.

فصل چهارم: متفرقه

مادّۀ ۲۶: شرکت باید از هرگونه ادعا و وعده‌هایی که منجر به گمراهی مصرف‌کننده یا بازاریاب گردد، مانند: مقایسه گمراه‌کننده کالا، فرصت درآمدی دیگر شرکت‌ها و… اجتناب کند.

مادّۀ ۲۷: شرکت باید مشخصات کامل کالا و قیمت مصرف‌کننده را در سایت، تبلیغات مکتوب و بر روی بسته‌بندی کالا درج کرده و به مصرف‌کنندگان ارائه کند.

تبصره: شرکت باید موجودی انبار خود را به‌صورت برخط بر روی سایت خود قرار دهد؛ به‌گونه‌ای که به محض ثبت یک سفارش از موجودی مذکور کسر گردد.

مادّۀ ۲۸: در هنگام فروش کالا به مصرف‌کننده، باید برای وی رسید رسمی صادر شود.

مادّۀ ۲۹: شرکت‌ها و بازاریابان حق وعدۀ هرگونه امتیاز یا تخفیفی در ازای خرید کالا، بدون درج در طرح تجاری شرکت را ندارند.

مادّۀ ۳۰: شرکت‌ها نباید بازاریابان را تشویق به خرید عمده کالا بیش از توان فروش یا مصرف در یک دوره مشخص کنند. مقدار فروش و فرصت زمانی لازم برای واجد صلاحیت شدن ادامۀ حضور در طرح باید در حد معقول باشد.

مادّۀ ۳۱: با فسخ قرارداد بازاریاب با شرکت، شرکت باید در صورت درخواست بازاریاب، کالاهای خریداری شده توسط بازاریاب در طی ۱۲ ماه منتهی به تاریخ فسخ را بازپس گیرد. شرکت موظف خواهد بود، ۹۰ درصد قیمت خرید کالا‌ها را به بازاریاب مسترد کند.

تبصرۀ ۱: این مادّه، فقط شامل کالاهایی می‌شود که قابل فروش مجدد هستند.

تبصرۀ ۲: شرکت می‌تواند، پورسانت پرداخت شده به بازاریابان در ازای این کالا‌ها را از مبلغ اولیه کسر کند.

مادّۀ ۳۲: مسئولیت فعالیت بازاریابان به عهده شرکت است؛ مگر این‌که شرکت ادله‌ای ارائه کند که نشان دهد این فعالیت به آن شرکت ارتباطی نداشته و اقدامات لازم را برای جلوگیری از آن انجام داده است.

مادّۀ ۳۳: شرکت‌ها نباید به جذب و عضوگیری افراد از گروه‌های ذیل مبادرت کنند:

33.1. افراد کمتر از ۱۸ سال؛

33.2. کارمندان خود شرکت؛

33.3. تمامی افراد دارای مسئولیت نظارت و کنترل بر شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای.

تبصره: بازاریابی در محیط‌هایی که فعالیت تجاری در آن‌ها مجاز نیست، مانند محیط‌های اداری، نظامی، آموزشی و فرهنگی، ممنوع است.

مادّۀ ۳۴: صورت‌های مالی پایان دوره و عملکرد شرکت باید توسط حسابرسان مورد تأیید دبیرخانه که از بین حسابرسان رسمی عضو جامعه حسابرسی انتخاب می‌شوند، بررسی و درباره آن اظهارنظر شود.

مادّۀ ۳۵: توقف فعالیت و یا انحلال شرکت موکول به طی مراحل قانونی، اطلاع قبلی و مکتوب به دبیرخانه و درباره توقف و انحلال اختیاری کسب موافقت دبیرخانه ضروری خواهد بود.

مادّۀ ۳۶: ترتیبات انحلال شرکت در چارچوب قوانین و مقررات ذی‌ربط به نحوی انجام می‌شود که تعهدات شرکت در برابر مصرف‌کنندگان و بازاریابان به‌طور کامل انجام گردد؛ در هر حال، پرداخت مطالبات ناشی از پیش‌دریافت اخذ شده از مصرف‌کنندگانی که کالای آن‌ها تحویل داده نشده، دارای اولویت است.

مادّۀ ۳۷: شرکت‌ها و بازاریابان باید از اطلاعات شخصی که از بازاریابان و مصرف‌کنندگان در اختیار دارند، محافظت کرده و آن را به جز مراجع قانونی، در اختیار دیگران قرار ندهند.

مادّۀ ۳۸: شرکت بازاریابی شبکه‌ای باید دوره‌های آموزشی مشتمل بر آموزش این دستورالعمل، مفاهیم پایۀ بازاریابی شبکه‌ای، طرح تجاری، محصولات و منشور اخلاقی شرکت را به‌طور رایگان برگزار کرده و در پایان به شرکت‌کنندگان گواهی‌نامه پایان دوره اعطا کند.

تبصرۀ ۱: مسئولیت قانونی دوره‌های آموزشی از لحاظ محتوا به عهده شرکت بازاریابی شبکه‌ای است.

تبصرۀ ۲: بازاریابان حق تشکیل جلسات را در خارج از شعبه‌های رسمی شرکت ندارند.

مادۀ ۳۹: شرکت بازاریابی شبکه‌ای موظف است؛ هرگونه تغییر در طرح تجاری، فهرست کالا‌ها، آدرس شرکت و شعبات و یا نرم‌افزار خود را ابتدا به تأیید دبیرخانه رسانده و تنها در صورت تأیید، اصلاحات را اعمال کند.

مادّۀ ۴۰: شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای دارای مجوز فعالیت، باید این دستورالعمل را به اطلاع بازاریابان و مصرف‌کنندگان خود برسانند و نیز موظف به قرار دادن این دستورالعمل بر روی سایت اینترنتی خود هستند.

مادّۀ ۴۱: شرکت‌ها موظفند، برای انعقاد قرارداد با بازاریابان، فرم قراردادی را که توسط دبیرخانه کمیته نظارت در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شود، به‌کار گیرند.

تبصره: قرارداد تنظیم شده نباید حاوی شرایطی باشد که با مفاد قرارداد نمونه، تعارض یا تضاد داشته باشد.

مادّۀ ۴۲: تمامی شرکت‌ها باید هر سه ماه یک بار اطلاعات مربوط به میزان فروش، خرید، جزئیات پورسانت‌ها، پاداش‌ها، تخفیفات، تحویل کالا‌ها، ابطال‌ها و هرگونه اطلاعات مربوطه را برای بازاریابان فراهم کنند. پرداخت تمامی مطالبات آنان باید در زمان توافق‌شده صورت گیرد و تأخیر در پرداخت خلاف مقررات است.

مادّۀ ۴۳: پرداخت هرگونه وجه، کالا و… به مصرف‌کنندگان یا بازاریابان و یا تعهدی که در طرح تجاری شرکت پیش‌بینی نشده، ممنوع است.

مادّۀ ۴۴: هر شرکت موظف به صدور یک کارت شناسایی برای بازاریاب است. کارت شناسایی حاوی اطلاعات: نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، کد واحد، شناسه بازاریاب و نام شرکت است.

این دستورالعمل در یک مقدمه، چهار فصل، ۴۴ ماده و ۱۳ تبصره تهیه و در جلسه مورخ ۲/۷/۱۳۹۱به تصویب معاونت توسعه بازرگانی داخلی رسید و تمامی شرکت‌های دارای مجوز باید ظرف مدت ۳ ماه از این تاریخ در قبال تطبیق طرح تجاری خود با دستورالعمل جدید اقدام کنند.