انواع قرارداد لیسانس

تعریف

از قرارداد لیسانس تعاریف مختلفی به عمـل  آمـده  اسـت کـه ذیـلاً بـه نقـل و بررسـی تعـدادی  از آن هـا می پردازیم: «قرارداد لیسانس معامله ای است بین طرفین که به موجب آن، لیسانس دهنده در قبـال  تعهـد  لیسـانس  گیرنده نسبت به پرداخت مبلغ مقطوع یا حق امتیاز یا انتقال دیگر عوض معقول تعهد می کند بـه  خـاطر  تجاوز به اموال مورد لیسانس علیه لیسانس گیرنده طرح دعوا نکند».

همین طور در این تعریف آمده است، لیسانس دهنده تعهد می کند به خاطر تجاوز به اموال مـورد  لیسـانس  گیرنده طرح دعوا ننماید، حال آنکه که به محض انعقاد قـرارداد  لیسـانس،  لیسـانس گیرنـده بـا رضـایت لیسانس دهنده از حق مالکیت فکری استفاده می نماید و نمی توان استفاده او را عدوانی و تجاوز تلقی کرد، بنابراین تعریف فوق از این حیث هم ایراد دارد.

با توجه به مطالب فوق می توان قرارداد لیسانس را چنین تعریف نمود: «قراردادی است که بـه  موجـب  آن، لیسانس گیرنده در قبال پرداخت مبلغی، حق استفاده از حق مالکیت فکری لیسانس دهنـده  را بـه  دسـت  می آورد». حق لیسانس گیرنده نه از نوع مالکیت عین یا منافع بلکه از نوع حق انتفاع است که در بنـد 2 ماده 29 قانون مدنی بدان اشاره شده است.

انواع قرارداد لیسانس

ذیلاً ضمن بحث های مستقل به انواع قرارداد لیسانس به اعتبار نوع، به اعتبار دامنه، به اعتبار طرفین، بـه  اعتبار محدوده جغرافیایی و به اعتبار موضوع اشاره می نماییم.

 به اعتبار نوع

قرارداد لیسانس به اعتبار نوع را می توان به انحصاری، غیرانحصاری و انفرادی تقسیم بندی نمـود. حـال،  به توضیح اقسام فوق می پردازیم.

الف) انحصاری

لیسانس انحصاری، قراردادی است که به موجب آن لیسانس دهنده نمی توانـد  در محـدوده  جغرافیـایی  موضوع لیسانس اقدام به بهره برداری مشابه نماید و یا به اشخاص دیگری لیسانسی اعطا نماید.

ب)غیر انحصاری

لیسانس غیر انحصاری، نقطه مقابل لیسانس انحصاری است، بنابراین لیسانس دهنده می تواند از موضوع لیسانس شخصاً بهره برداری نماید یا به اشخاص دیگری لیسانس اعطا نماید.

ج)انفرادی

لیسانس انفرادی، لیسانسی است که به موجب آن لیسانس دهنده خودش می تواند از موضوع لیسـانس  استفاده نماد ولی نمی تواند به اشخاص دیگری لیسانس اعطا کند.

به اعتبار دامنه

قرارداد لیسانس ممکن است به لیسانس گیرنده اجازه هر نوع بهره برداری و استفاده از حق مالکیت صنعتی موضوع قرارداد را اعطا نماید.

برعکس ممکن است دامنه لیسانس به موضوعات خاصی محدود شود. با توجه به دامنه لیسانس می توان قرارداد لیسانس را به قراردادهای با موضوع ساخت، استفاده و فـروش  تقسیم بندی نمود.

الف) ساخت

زمانی که دامنه لیسانس صرفاً به ساخت یا تولید محصول محدود می شود، لیسانس گیرنـده نمـی توانـد  غیر از تولید محصول بهره برداری های دیگری از حق مالکیت فکری به عمل بیاورد.

ب) استفاده

ممکن است لیسانس دهنده به لیسانس گیرنده تنها اجازه استفاده از حق مالکیت صنعتی بـرای مصـارف  شخصی خودش را اعطا نموده باشد. در این صورت، لیسـانس گیرنـده  نمـی توانـد از موضـوع لیسـانس  استفاده های دیگری بنمایید.

ج) فروش

وقتی دامنه لیسانس صرفاً به فروش محصولات محدود می شود، لیسانس گیرنده نمـی تـواند بـه غیـر از فروش، استفاده های دیگری از حق مالکیت فکری به عمل بیاورد . ممکن اسـت لیسـانس گیرنـده تنهـا  اجاره فروش در سطح عمده فروشی یا خرده فروشی داشته باشد. همین طـور  ممکـن  اسـت  ملـزم  گـردد  محصول را صرفاً به اشخاص خاص مثلاً مشتریان لیسانس دهنده یا شبکه های توزیع لیسانس دهنده یا عاملین صلاحیت دار بفروشد.

به اعتبار موضوع

قرارداد لیسانس را به اعتبار موضوع آن می توان به قرارداد با موضوع گواهی اختـراع،  مـدل هـای  مفیـد،  طرح های صنعتی، علامت تجاری، دانش فنی، اسرار تجاری، طرح های ساخت مدارهای یکپارچه، نشانه های جغرافیایی و گونه های گیاهی تقسیم بندی نمود .

اضافه می نماید که ممکن است موضوع قـرارداد،  بسته ای از حقوق مالکیت فکری مثلاً شامل ورقه اختراع، دانش فنی و علامت تجاری باشد.

به اعتبار طرفین

قرارداد لیسانس را به اعتباری می توان به لیسانس غیرمتقابل و متقابل تقسیم بندی نمود. ذیلاً به توضیح آنها می پردازیم.

الف) متقابل

گاهی طرفین قرارداد لیسانس، به اعتباری لیسانس دهنده و به اعتبار دیگر لیسانس گیرنده هسـتند. ایـن  امر در مواقعی اتفاق می افتد که طرفین قرارداد لیسانس در خصوص فنـاوری خـود بـه  یکـدیگر  متقـابلاً  لیسانس اعطا نمایند.

ب) غیر متقابل

قرارداد لیسانس، وقتی غیرمتقابل است که به موجب آن صرفاً یکی از طرفین به دیگری لیسانس اعطـا  می نماید . به عنوان مثال، شرکت الف که دانش فنی لازم برای ساخت پالایشگاه را دارد، بـه  شـرکت ب اجازه می دهد از دانش فنی او در ساخت پالایشگاه استفاده نماید

به اعتبار محدوده جغرافیایی

گاهی لیسانس برای منطقه معین و محصوری صادر می شود، گاهی نیز محدودیت جغرافیـایی نداشـته و لیسانس گیرنده در سطح جهانی می تواند از آن استفاده نماید.