ضربه‌ای که توسعه شبکه‌های اجتماعی به سرانه مطالعه می‌زند

آمار سرانه مطالعه در ایران در سال‌های گذشته، همیشه نگران کننده بود و حالا با توسعه شبکه‌های اجتماعی در میان مردم این آمار نگران‌کننده وضعیت دشوارتری هم به خود می‌بیند.

سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد، ابتدای ماه جاری در آیین گشایش هفدهمین نمایشگاه کتاب ناشران ایران به پایین آمدن تیراژ کتاب‌ها در ۶ ماهه اول امسال اشاره کرده و گفت: پایین آمدن تیراژ کتاب‌ها زنگ هشداری است، برای کسانی است که به این فرهنگ تعلق دارند، زیرا کتاب در تمدن‌سازی و شاخص تمدن‌های اجتماعی همواره نقش پررنگی دارد.

وی ادامه داد: در شش ماه اول امسال، نسبت به سال گذشته ۱۲درصد کاهش تیراژ در کشور تجربه شد و این روندی است که در سال‌های اخیر به ویژه هفت تا هشت سال گذشته تلنگری بزرگ می‌تواند باشد.

به گزارش تابناک، محمود آموزگار رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در گفت وگو با تابناک درباره دلایل کاهش ۱۲ درصدی تیراژ کتاب اظهار داشت: این موضوع چند دلیل دارد، در مرحله اول باید یک تفکیک صورت بگیرد، با این عنوان که کاهش ۱۲ درصدی در ارتباط با همه موضوعات یکسان نیست، کتاب هایی که در حوزه فرهنگ سازی وجود دارند و مردم آنها را برای کسب دانش و فرهنگ مطالعه می کنند تیراژشان فرق می کند با کتاب های آموزشی، کتاب هایی مثلا با موضوع علوم انسانی را مخاطب به دلیل علاقه اش انتخاب می کند، اما کتابهایی هم هستند که مخاطب به عنوان ملزومات آموزشی، ناگزیر به خریدن آن است، که تیراژ در این حوزه بیشتر است، بنابراین کاهش تیراژ در همه حوزه ها یکسان نیست.

او ادامه داد: در حوزه کتاب های درسی که ضرورت آموزشی دارند، کاهش تیراژ کمتر اتفاق می افتد؛ ضمن اینکه این بخش از حوزه نشر از قاچاق غیر قانونی، سرقت ادبی و چاپ های بدون مجوز، توسط عده ای سود جو، آسیب جدی دیده است.

آموزگار یادآور شد: در واقع تیراژ کاهش پیدا کرده اما میزان مصرف همان میزان مصرفی است که پیش از این بوده آن هم به دلیل وجود سودجویانی است که کتاب ها توسط آنها چاپ می شود.

او ادامه داد: در حوزه فرهنگی، کتاب هایی که به فرهنگ کشور کمک می کنند؛ مثل داستان، شعر، کتابهای دینی و تاریخی که خرید کتاب برای خریداران الزام آموزشی ندارد و مخاطب برای آگاهی از موضوع مورد علاقه خود کتابی را خریداری می کند، بحث شمارگان صد نسخه ای در رابطه با این کتابها مطرح است.

آموزگار درباره نقش مخرب شبکه های مجازی در این مورد گفت: بخش دیگری که ما با آن مواجه هستیم، بمباران شبکه های مجازی و فعالیت در این شبکه هاست. متأسفانه دوستانی که اهل قلم هستند، pdf آثار را در فضاهای مجازی منتشر می کنند، بدون رعایت حق مؤلف و ناشر که این عمل خلاف اخلاق و قانون است و به شکلی جدی به صنعت نشر ضربه می زند.

او ادامه داد: واقعیت امر این است که ناشر حرفه ای که توجه به ذائقه مخاطب دارد و برای ذائقه مخاطب کتاب تولید می کند بین ۱۰ تا ۲۰ درصد سود می کند؛ بنابراین مجبور است ۸۰ درصد ضرر را با گران فروختن آن ۲۰ درصد جبران کند؛ به این معنا که مثلا از هر ۱۰۰ کتاب منتشر شده ۲۰ تای آنها به فروش می رسد. بنابراین ناشر ضررش را از قبال مخاطب جبران می کند. این در حالی است که ناشری که سالی ۲۰ هزار نسخه منتشر کرده الان ۵ هزار تا منتشر می کند، آن ۱۵ هزارتای باقی مانده هم توسط سودجویان منتشر می شود و طبیعی است که زیان این مسأله گریبان ناشرین را می گیرد. با این مشکل با خطر محو شدن ناشران حرفه ای مواجه خواهیم بود، در واقع نشر غیر قانونی، نشر حرفه ای را به طور جدی دچار مشکل کرده است.

آموزگار درباره راهکاری برای برون رفت از این بحران گفت: برای حل این مشکل باید حساسیت در بین مسئولین کشور ایجاد شود، چگونه است وقتی کتابی در افغانستان چاپ و وارد ایران می شود، همه نسخه های آن از طرف دولت جمع می شود؛ اما دولت هیچ گونه برخوردی با ناشران غیرقانونی کتاب ها که هزاران نسخه قاچاق تولید می کنند، انجام نمی دهد، اما درخواست من از همکاران خود این است که از فروش این کتاب ها خودداری و بدون فاکتورهای رسمی از خرید این گونه کتاب ها جلوگیری کنند.