دوران اقرار متهمان با شکنجه به سرآمده؟

در دست داشتن اعتراف و اقرار متهم به عنوان حلقه وصل کننده شواهد و قرائن و ادله اثبات جرم به کشف جرم کمک می‌کند اما این اعتراف نباید تحت فشار عنوان شده باشد. برخورد خشن فیزیکی و کلامی ماموران پلیس با متهمان (نه تنها مجرمان) همیشه محل بحث بوده است، عده ای از کنشگران اجتماعی رفتار پلیس در قبال متهمان و استفاده از خشونت‌های فیزیکی و کلامی را امری ناپسند می‌دانند و اعتقاد دارند پلیس باید با ادله و مدرک کافی متهم را به جرم کرده وادار کند نه خشونت.

دستگاه‌های پلیس وحتی سایر نهادهای اطلاعاتی در دنیا به بهترین وجه کار خود را انجام می‌دهند و با استفاده از شیوه‌های مختلف کشف جرم، قادر هستند که متهم را به جایی برسانند که شخصاً اعتراف کند و اگر هم اعتراف نکرد، ادله و قرائن کافی و محکمه‌پسند برای اثبات ادعای خود ارائه می‌دهند.

در این مورد بیش از این ضروری نیست سخن گفت که امکانات پلیس جنایی و آموزش‌های فنون اطلاعاتی، در دنیای امروز بسیار پیشرفت کرده است. در جوامع کمتر توسعه یافته که حوصله پیگیری‌های علمی را ندارند (نه بودجه دارند، نه امکانات و نه نیروی انسانی و از همه مهم‌تر فرهنگ این شیوه‌ها را هم ندارند)، معمولاً در اولین اقدام داغ و درفش را بکار می‌برند و پس از مقداری زدن، به طور تجربی حدس می‌زنند که آیا متهم واقعاً مرتکب جرم شده است یا خیر.

اخذ اعترافات عینی ولی کاذب و ساختگی، ویژگی نظام‌های پلیسی ناتوان است. این نوع اعترافات هم دو گونه است، گاه کل واقعه ساختگی است و گاه واقعه ساختگی نیست، بلکه متهم ساختگی است. اگر کسی کشته شده باشد، ولی قاتل اصلی پیدا نشود و موضوع برای پلیس مهم باشد، احتمالاً یک نفر را با حیله‌های مختلف به عنوان قاتل معرفی می‌کنند و اقاریری هم از او می‌گیرند و چه بسا بعدها معلوم می‌شود که قاتل فرد دیگری بوده است.

اردیبهشت ماه سال جاری سرهنگ منفرد، جانشین پلیس آگاهی ناجا در نخستین گرده همایی روسای پلیس آگاهی سراسر کشور در این رابطه گفت: خشونت در پلیس آگاهی مشهودتر است. وی در پاسخ به سوالی درخصوص رفتارهای خشونت آمیز در پلیس آگاهی گفت: مبارزه با این مساله؛ امری ولایتی، شرعی و قانونی است که برخورد با آن از اولویت‌هاست که در نظارت‌های ستادی تذکر می‌دهیم البته به این معنی نیست که در پلیس‌های تخصصی دیگر چنین اتفاقاتی نیفتاده باشد اما در پلیس آگاهی به دلیل نوع ماموریتها و جرم‌ها بیشتر مشهود بوده و متهمانی که به پلیس آگاهی مراجعه می‌کنند طبعاً موضوعات تخصصی تر می‌شود که جرائم خشن، سرقت، قتل، کلاهبرداری و… از آن جمله‌اند، البته تغییر فرهنگ از سالهای گذشته آغاز شده و هم اکنون بسیار کم شده است و به هیچ عنوان پذیرفته شده نیست.

سرهنگ منفرد گفت: به سمت و سویی در حرکتیم که چنین اتفاقاتی نیفتد، با بهره برداری از کشف علمی جرم و استفاده از تجهیزات و ابزارهای فنی و اطلاعاتی در کشف جرائم چه دلیلی برای چنین رفتارهای غیر معقولی است؛ چراکه در تشخیص هویت، کارها علمی و بسیار موفقیت آمیز پیش می‌رود وتجهیز امکانات در راستای کشف علمی جرم ما را به جلو خواهد برد که از روش‌های منسوخ شده استفاده نشود.

خشونت کلامی ممکن است وجود داشته باشد اما فیزیکی نه
اخیرا اما سردار مقیمی رئیس پلیس آگاهی با حضور در برنامه پایش وجود خشونت فیزیکی را رد می‌کند و می‌گوید: بحث‌های کلامی یا بی حوصله شدن کارکنان و افزایش جرائم ممکن است باعث بی حوصلگی شود و برخورد مناسبی با مراجعه کننده نداشته باشند. متن این گفتگو در زیر می‌آید.

آیا هنوز هم متهمانی هستند به دلیل اقدامات پلیس آگاهی جرم ناکرده اعتراف کرده‌اند؟
یکی از اولویت‌های بنده، برخورد با بدرفتاری‌های پلیس است. شدیداً برخورد می‌کنیم. اصلاً گذشت نمی‌کنیم و پرسنلی که خشونت کلامی یا هر صورت دیگر خشونت داشته باشند برخورد می‌شود. از پلیس آگاهی طرد و منفک می‌شوند. بدون استثنا پرونده‌هایی داریم که برخورد می‌کنیم. امسال درصد زیادی از این مسائل را جلوگیری می‌کنیم.

بازجویی فنی یعنی چه؟
بازجویی یک فن است. در گذشته اتفاقات نابهنجاری بود که الان دیگر نداریم. آنچه در گذشته خیلی قدیم پلیس وجود داشت الان دیگر وجود ندارد. بحث‌های کلامی یا بی حوصله شدن کارکنان و افزایش جرائم ممکن است باعث بی حوصلگی شود و برخورد مناسبی با مراجعه کننده نداشته باشند که بازرسی ما مستمر رصد می‌کند. تیم‌های نامحسوس و کنترل دقیق داریم. کارکنان ما با لباس مبدل و متهم و مضمون پرونده دارند. در آگاهی‌ها می‌روند و رصد می‌کنند.

یعنی این شیوه رایجی بوده؟
الحمدولله خیلی دارد کم می‌شود و در آینده نزدیک به صفر می‌رسد. ما در پلیس آگاهی تنها مرجع پلیس تخصصی وعلمی هستیم. مجموعه بانک‌های اطلاعات جنایی ما بالاترین بهره را در کشف دارد. در بحث علمی کاملاً وضعیت علمی داریم. تشخیص هویت ما در منطقه و آسیا حرف اول را می زند و با خیلی از کشورهای ممتاز دنیا برابری می‌کنیم. تجهیزات علمی ما در تشخیص هویت ما، در دنیا حرف اول را می زند. در بحث کشف، ما بحث علمی و اطلاعاتی داریم. با ترفندهای اطلاعاتی با مجرمان برخورد می‌کنیم. مواقعی ما مظنونگیری می‌کردیم. در قانون جدید ما حق نداریم یک ساعت بیشتر کسی را نگهداریم. الان تا پرونده تکمیل نشود و مستندات کافی نداشته باشیم و نتوانیم از جهت اطلاعاتی و علمی حرف دقیق بزنیم به دستگیری اقدام نمی‌کنیم. امیدواریم در آینده با تجهیزات جدید و تکنولوژی روز تهیه و نگهداشت کنیم.