Creative Common چیست؟

آیا می­‌خواهید به دیگران اجازه استفاده و بازنشر عکس­‌هایی که گرفته‌­اید را بدهید اما نمی­‌خواهید شرکت­‌ها اجازه فروش آن­ها را داشته‌­باشند؟
آیا در پی دسترسی به محتوای کلاس‌­های درس بهترین دانشگاه­‌‌های دنیا هستید؟
آیا می­‌خواهید خوانندگان وبلاگتان مطالب شما را هم­‌خوان کنند اما لااقل ملزم به رعایت حق نام شما بر نوشته‌­هایتان باشند؟
آیا به دنبال آهنگی هستید که بتوانید بدون پرداخت حق تالیف آن را به شکل جدیدی تنظیم کرده و ارائه کنید؟

اگر پاسختان به یکی از سوالات بالا مثبت است یا به جای علامت معروف C  در یک دایره که نشان می­دهد «کلیه حقوق برای مولف محفوظ است»، دو حرف C را در یک دایره دیده‌­اید و چیزی درباره آن نمی‌­دانید، پیشنهاد می­‌کنیم این مطلب در مورد creative commons  یا مشترکات مبتکرانه را تا انتها بخوانید.

ایده دسترسی جهانی به منابع علمی، آموزشی و فرهنگی از طریق توسعه و فراگیر شدن شبکه جهانی اینترنت میسر شده‌­است اما نظام­‌های حقوقی و اجتماعی ما به سادگی مجوز عملی شدن این ایده را نخواهند داد. نظام حمایتی کپی‌­رایت مدت‌­ها پیش از ظهور اینترنت شکل گرفته‌­است. مطابق اصول نظام کپی­‌رایت تقریبا تمام کارهایی که در اینترنت انجام می­‌دهیم از بازنشر یک مطلب گرفته تا بارگذاری آن روی یک وب­سایت و یا اصلاح و ویرایش کدهای یک برنامه رایانه­ای همگی نیازمند کسب اجازه قبلی از پدیدآورنده اثر هستند. برای نیل به چشم­‌انداز دسترسی جهانی به منابع موجود در اینترنت، نهادی باید یک زیرساخت استاندارد، عمومی و رایگان برای ایجاد تعادل میان واقعیت­‌های اینترنت و واقعیات نظام حقوقی کپی­‌رایت پیش­‌بینی و ارائه نماید. این نهاد سازمان مشترکات مبتکرانه است.

«مشترکات مبتکرانه» یک سازمان غیرانتفاعی است که  بازنشر و استفاده از خلاقیت و دانش را از طریق ابزارهای قانونی ممکن می­‌سازد.مشترکات عمومی مجموعه آثاری هستند که عموم می­توانند در فضای مجازی آزادانه و به طور قانونی از آن­ها استفاده کرده، به اشتراک گذاشته یا آن­ها را برای خلق یک اثر جدید باهم ترکیب کنند. ماموریت این سازمان توسعه و حمایت از زیرساخت­های فنی و قانونی است که ابداع و نوآوری در فضای دیجیتال را به حداکثر برساند و دسترسی جهانی به منابع آموزشی و پژوهشی را تسهیل نماید.

Creative Commons چگونه عمل می­‌کند؟

مشترکات مبتکرانه برای همگان (از کاربران عادی که چیزی خلق می­‌کنند گرفته تا شرکت­‌ها و موسسات بزرگ) ابزارهای قانونی رایگان و ساده‌­ای ارائه می‌­کند که به کمک آن­ها می‌­توانند حدومرز استفاده سایرین از آثارشان را برای کاربران مشخص کرده و توضیح دهند. به کمک انواع مختلف مجوزهای بهره­‌برداری این موسسه می­‌توانید شرایط استفاده از آثارتان را خودتان تعیین کنید و به جای گزینه «حفظ کلیه حقوق برای پدیدآورنده»، برخی از حقوق مربوط به اثر را برای خود محفوظ نگاه داشته و به سایرین اجازه استفاده­‌های مشخصی را بدهید.

مجوزهای بهره‌­برداری مشترکات مبتکرانه جایگزینی برای نظام کپی­‌رایت نیستند بلکه به پدیدآورنده هر اثر امکان می دهند که متناسب با نیازهای خود و بسته به وضعیت هر اثر، شرایط استفاده از آن را تحت نظام کپی­رایت مشخص کند. برای اینکه مجوزهای بهره‌­برداری مشترکات مبتکرانه در سراسر جهان قابل استفاده و کارآمد باشد، این سازمان با افراد خبره و متخصص در حوزه کپی‌رایت در سراسر جهان همکاری می‌­کند.

با مراجعه به وب­سایت این موسسه(قسمت اعطای مجوز بهره‌­برداری از اثر شما) و بر مبنای پاسخ­‌هایتان به چند سوال کوتاه، یکی از قراردادهای اجازه بهره‌­برداری که متناسب با نیاز و خواستتان است به شما پیشنهاد می‌­شود، هر نوع از این مجوزها اشکال و علامت مخصوصی دارند که کنار اثر شما (نوشته، عکس، نقاشی و…) قرار می‌­گیرد و کاربران با توجه به آن­ها به سادگی متوجه حد و مرز اجازه شما در استفاده از اثرتان خواهند شد. پاسخ به این سوالات بیش از چند دقیقه وقت شما را نخواهد گرفت و خدمات این وب­سایت کاملا رایگان است.

Creative Commons چگونه می­‌تواند به من کمک کند؟

اگر می­‌خواهید به دیگران اجازه دهید از اثر شما استفاده کرده، آن را بازنشر کنند و یا حتی برمبنای آن اثر جدیدی خلق کنند، باید اثرتان را در قالب مجوزهای بهره­‌برداری مشترکات خلاقانه در اینترنت منتشر کنید. این مجوزها انعطاف پذیر هستند یعنی به عنوان مثال شما می­‌توانید تنها اجازه استفاده غیرتجاری از اثرتان را به کاربران بدهید یا اجازه دهید که کاربران بدون محدودیت و حتی با مقاصد تجاری از اثر شما استفاده کرده و آن را بازنشر و توزیع کنند و حتی برمبنای آن آثار جدید تولید کنند به شرط آنکه ملزم به رعایت حق نام شما باشند یا با این شرط که آثاری که برمبنای اثر شما تولید می­‌شوند نیز طبق شرایط مجوز اثر شما قابل دسترسی و بهره­‌برداری باشند. در مقابل این مجوزها از کاربرانی که از آثار شما استفاده می­‌کنند نیز حمایت می­‌کنند چراکه تازمانیکه کاربران طبق شرایط مقرر شما از اثر استفاده می­‌کنند لازم نیست نگران نقض حقوق اثر باشند؛ موضوعی که یکی از دغدغه­‌های اصلی کاربران در فضای مجازی است زیرا دقیقا معلوم نیست که چه کاری قانونی و چه کاری ناقض حق محسوب می‌­شود.

اگر به عنوان یک هنرمند، پژوهشگر، دانشجو یا یک کاربر عادی به دنبال منابع و آثاری هستید که به طور قانونی و رایگان قابل استفاده باشند، میلیون­‌ها اثر از موزیک و ویدئوهای گوناگون تا آثار علمی و پژوهشی طبق شرایط مندرج در مجوزهای بهره‌­برداری مشترکات مبتکرانه قابل دسترسی هستند. بسیاری از شرکت­ها و موسسات بزرگ و نام آشنای دنیا از مجوزهای CC استفاده می‌کنند، گوگل، فلیکر، ویکیپدیا، SoundCloud، Public Library of Science از جمله این شرکت­ها هستند. هم­چنین میلیون­ها نفر از اشخاص حقیقی در سراسر دنیا از این مجوزها استفاده می‌­کنند تا به افزایش عمق و کیفیت محتوای خلاقانه در دسترس همگان کمک کنند.

شاید بتوان مانیفست سازمان مشترکات مبتکرانه را در چند جمله خلاصه کرد: اصول و مقررات نظام سنتی کپی‌­رایت پاسخگوی مقتضیات فضای مجازی و محیط بدون مرز اینترنت نیست. در راستای رسیدن به هدف دسترسی همگانی به آثار و منابع موجود در اینترنت نباید از حقوق پدیدآورنده غافل بود. بنابراین انتخاب بسیاری از مولفان و هنرمندان گزینه « برخی از حقوق مربوط به اثر برای پدیدآورنده محفوظ است.» خواهد بود که آن را از طریق انواع مختلف مجوزهای CC به گوش کاربران خواهند رساند.

تصویر زیر علامت‌­های مربوط به انواع مختلف مجوزهای بهره‌­برداری مشترکات مبتکرانه را از مجوزهای بدون هیچ شرط و محدودیت گرفته تا مجوزهای سخت­گیرانه‌­تر نشان می­‌دهد. برای اطلاع بیشتر از انواع این مجوزها می­‌توانید به لینک http://creativecommons.org/examples مراجعه نمایید.

منبع: http://creativecommons.org

ماخذ: همکاران‌سیستم