چگونه پیشنهادات نمایندگان مجلس تبدیل به “قانون” می‌شود؟

چگونه پیشنهادات نمایندگان مجلس تبدیل به یک “قانون” می‌شود؟ در این مقاله فرایند تبدیل یک طرح به قانون در مجلس به زبانی ساده بیان شده است.

قانون‌گذاری در جمهوری اسلامی ایران، طبق اصول 58  و 71  قانون اساسی در انحصار مجلس شورای اسلامی است. قوه مقنّنه به‌عنوان تنها مرجع صاحب صلاحیت در قانون‌گذاری، از دو نهاد مجلس و شورای نگهبان تشکیل شده و  طبق اصل 85  قانون اساسی مجلس نمی‌­­تواند‌‌ حق قانون‌گذاری خود  را به نهادی دیگر واگذار کند.

فرآیند قانون‌گذاری در ایران با ارائه لایحه توسط دولت یا شورای­عالی استان‌ها به مجلس  یا با ارائه طرح به امضای 15 نماینده، به مجلس آغاز می­‌شود. در ذیل، فرایند تبدیل یک طرح به قانون به زبان ساده بیان شده است:

1- پیشنهاد نمایندگان و تقدیم طرح

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در موضوعات مختلف می‌توانند با تدوین پیشنهاداتی “طرحی” را برای “قانون شدن” مطرح کنند. بر همین مبنا باید هر نماینده یا گروهی از آنها برای تصویب یک قانون، روند را طی کنند.

اما طبق ماده 131 آیین‌نامه داخلی مجلس، نمایندگان  برای ارائه هر طرح به هیئت رئیسه مجلس، حداقل باید امضای 15 نفر از وکلای ملت پای یک طرح را کسب کنند. در صورتی که این تعداد از نمایندگان، طرح را امضا کنند، موضوع به هیئت رئیسه ارجاع می‌شود.

2- اعلام وصول طرح و ارجاع به کمیسیون­‌های تخصصی مجلس

بعد از تحویل یک طرح توسط نمایندگان مجلس به هیئت رئیسه، این هیئت بررسی‌های اولیه درباره  آن را آغاز و کمیسیون تخصصی آن را نیز مشخص می‌کند. پس از آن، با تائید هیئت رئیسه، طرح مذکور در صحن اعلام وصول می‌شود.

این طرح‌ها پس از ارجاع به کمیسیون‌هاى ذی‌ربط، چاپ و توزیع و نسخه‌اى از آن توسط رئیس براى وزیر یا وزیران مربوطه ارسال مى‏‌شود. امضاءکنندگان طرح‌هاى قانونى حق دارند در کمیسیونی که در طرح در آن مطرح است، براى اداى توضیح حاضر شوند.

3-بررسی در کمیسیون و ارائه گزارش به هیئت‌رئیسه مجلس

پس از اعلام وصول یک و ارجاع به کمیسیون تخصصی، این کمیسیون با دعوت از کارشناسان و طراحان به بررسی طرح می‌پردازد و پس از بحث و بررسی‌های لازم، کلیات و سپس جزئیات طرح ارائه شده، به رای اعضای کمیسیون گذاشته می‌شود.

نتیجه رأی‌گیری و جمع­‌بندی نظرات کارشناسی اعضای کمیسیون، طی گزارشی مکتوب، توسط هیئت‌رئیسه کمیسیون به هیئت‌رئیسه مجلس تقدیم می­‌شود. هیئت‌رئیسه مکلف است با در نظر گرفتن فوریت طرح­‌های در دست اقدام، رسیدگی به آن را در دستورکار مجلس قرار دهد.

4–بررسی و رأی‌گیری در صحن مجلس

پس از تصویب در کمیسیون تخصصی طرح مذکور در نوبت صحن علنی پارلمان قرار می‌گیرد تا در زمان تعیین شده مطرح شود.

بررسی و تصویب کلیه طرح‌های که از سوی کمیسیون به هیئت‌رئیسه  عادی  در صحن علنی پارلمان یک‌شوری خواهد بود به‌ جز مواردی که در این آیین‌نامه داخلی پارلمان  نحوه رسیدگی  به آن مشخص شده و یا به تشخیص هیئت‌رئیسه، بررسی آنها به‌صورت دو شوری ضرورت داشته باشد.

5-یک شوری یا دو شوری

رسیدگی یک شوری یعنی اینکه کلیات و مفاد طرح یا لایحه در یک جلسه رسیدگی می‌­شود، روال تصویب به این شرح است: ابتدا کلیات طرح به بحث و رای گذاشته می‌­شود و چنانچه کلیات تصویب شد مجلس بلافاصله وارد مفاد آن می­‌شود؛ اما در رسیدگی دو شوری، ابتدا کلیات بررسی و تصویب می‌شود و پس از تصویب کلیات، طرح یا لایحه مذکور به کمیسیون­‌های تخصصی برای رسیدگی ارجاع می­‌شود که این مهم به طرح‌های فوریت­‌دار اختصاص دارد. چراکه طرح‌ها می‌­تواند با قید سه، دو یا یک‌فوریت، بسته به میزان ضرورت و فوریت، به مجلس تقدیم شوند.

5-اعلام نظر شورای نگهبان

طبق ماده 199 آیین‌نامه داخلی مجلس، پس از تصویب یک طرح  در مجلس، هیئت‌رئیسه مصوبه را به شورای نگهبان ارجاع می­‌دهد.

شورای نگهبان مکلف است ظرف ده روز نظر خود را درباره طرح به مجلس اعلام کند. اگر نظر شورای نگهبان تائید مصوبه مجلس بود، مصوبه شکل قانون می‌گیرد اما اگر نظر شورای نگهبان بر اصلاح مصوبه بود، نظر شورا به کمیسیون تخصصی ارجاع داده می‌شود. کمیسیون تخصصی پس از بررسی نظر شورای نگهبان، اعلام نظر می‌­کند. گزارش کمیسیون و نظر شورا در صحن مجلس بررسی و به رأی گذاشته می‌شود. اگر مجلس نظر شورای نگهبان را تمکین کرد، مصوبه اصلاح‌شده، مجدد به شورای نگهبان ارجاع تا به تائید نهایی برسد اما اگر مجلس بر نظر خود باقی ماند، مصوبه مجلس برای تائید به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع می‌­شود.

6-ابلاغ به رئیس‌جمهور

پس از آنکه شورای نگهبان مصوبه مجلس را مغایر با شرع و قانون تشخیص نداد و آن را تصویب کرد، طرح مذکور برای ابلاغ به رئیس‌جمهور بار دیگر به رئیس مجلس ارجاع داده می‌شود و رئیس مجلس آن را امضاء و برای اجرا، به دولت ابلاغ می­‌کند.

7-ابلاغ برای اجرا

پس از امضاء رئیس مجلس بر طرحی که تبدیل به قانون شده است، این طرح در اختیار رئیس‌جمهور قرار می‌گیرد تا برای اجرا به دستگاه‌های مختلف ابلاغ شود. رئیس جمهور نیز 15 روز فرصت دارد این ابلاغ را انجام دهد. در صورتی که این کار صورت نگیرد رئیس مجلس می‌تواند شخصا اقدام به ابلاغ طرح کند.

منبع:تسنیم