حمایت از اسرار تجاری

اسرار تجاری اغلب، حمایت از اطلاعات کاربردی با ارزشی را شامل می شود که با استفاده از دیگر اشکال حقوق مالکیت معنوی نمی توان از آنها حفاظت کرد. این نوشتار شامل پرسشها و پاسخهایی است درباره هرآنچه که صاحبان کسب و کار می بایست در مورد حقوق اسرار تجاری بدانند.

اسرار تجاری چیست؟

در اغلب ایـالتهای آمریکا، اسرار تجاری می تواند شامل هر فرمول، طرح (مدل، نقشه)، ابزار فیزیکی (مهارت عینی)، ایده، فرایند یا گردآوری اطلاعاتی باشد، مشروط به دو ویژگی زیر:
۱) برای صاحب آن اطلاعات، در بازار، مزیت رقابتی فراهم کند؛
۲) با آن اطلاعات به گونه ای رفتار و برخورد شود که به صورت متعارف می توان انتظار داشت، از اینکه عموم مردم یا رقبا از آن آگاه شوند، ممانعت شود و همچنین از اکتساب ناروا (IMPROPER ACQUISITION) یا دزدیده شدن آنها، جلوگیری به عمل آید.
برخی از نمونه های بالقوه اسرار تجاری عبارتند از:

• فرمول یک نوشیدنی خاص ورزشکاران؛
• روشهای نظرسنجی مورد استفاده توسط ماموران حرفه ای سنجش افکار عمومی؛
• طرز تهیه غذا؛
• اختراع جدیدی که هنوز به ثبت نرسیده است.
• راهبردهای بازاریابی؛
• شیوه های تولید؛
• الگوریتم های رایانه ای.

برخلاف دیگر شکل های مالکیت معنوی از قبیل پروانه اختراع، حق تالیف و علائم تجاری، محرمانه نگهداشتن اطلاعات تجاری، دارای شکلی از حمایت از جانب دارنده آن است. شما اسرار تجاری خود را نزد دولت ثبت نمی کنید تا از آن حمایت کند، شما به همین سادگی این اطلاعات را محرمانه نگه می دارید.
حمایت از اسرار تجاری تا زمانی ادامـــه می یابد که این اسرار محرمانه نگه داشته شوند. به محض اینکه اسرار تجاری در دسترس عموم قرار گیـــرد، حمایت از اسرار تجاری خاتمه می یابد.

بازرگانان چگونه می توانند از اسرار تجاری استفاده کنند؟

اسرار تجاری اغلب، حمایت از اطلاعات کاربردی باارزشی را شامل می شود که بااستفاده از دیگر اشکال حقوق مالکیت معنوی نمی توان از آنها حفاظت کرد، از قبیل فرمول کوکاکولا، اسرار تجاری همچنین:
از ایده هایی حمایت می کند که به یک تجارت، مزیت رقابتی اعطا می کند تا آن شرکت یا فرد را قادر سازد تا در میدان رقابت از دیگران جلو بیفتد. به عنوان مثال، یک ایده برای تولید نوع جدیدی از محصول یا یک وب سایت جدید، مانع از آن می شود که رقبا دریابند که یک محصول یا خدمت، در حال توسعه و بهبود است و از افشای کارکرد و ویژگیهای فنی آن جلوگیری می کند. برای نمونه، اینکه یک نرم افزار جدید چگونه کار می کند؟ از اطلاعات تجارتی باارزش مانند طرح های بازاریابی، اطلاعات هزینه و قیمت و فهرستهای مشتری حفاظت می کند. به عنوان نمونه، طرح و نقشه یک شرکت برای راه اندازی یک خط تولید جدید، حمایت می کند از دانش فنی سلبی(NEGATIVE KNOW-HOW) ، یعنی اطلاعاتی که شما پیرامون یک رشته از اقدامات تحقیق و توسعه فراگرفته اید که چه کارهایی را نباید انجام دهید و درباره آنچه که در حد مطلوب کار نمی کند.
به عنوان مثال: تحقیقاتی که نشان می دهد نوع جدیدی از یک دارو بـــی اثر است. حمایت می کند از هر اطلاعات دیگری که تا حدودی ارزش دارد و معمولاً رقبای شما از آن اطلاعی ندارند. به عنوان مثال، فهرست مشتریان که براساس سوددهی تنظیم شده است.

صاحبان اسرار تجاری چه حقوقی دارند؟

دارنده یک راز تجاری می تواند گروههای زیر را ممنوع کند از کپی کردن، استفاده کردن یا منفعت بردن از اسرار تجاری یا افشاکردن آنها نزد دیگران بدون اجازه قبلی:
اشخاصی که به صورت خودبه خودی، وظیفه آنها محرمانه نگه داشتن اسرار است تا اطلاعات اسرار تجاری را افشا یا استفاده نکنند. نظیر مستخدمانی که به طور عادی با اسرار تجاری کارفرمایان به عنوان بخشی از شغل خود، در ارتباط هستند.
اشخاصی که اسرار تجاری را بااستفاده از شیوه های ناروا از قبیل دزدیدن، جاسوسی صنعتی یا ارتشا به دست می آورند.
اشخاصی که آگاهانه و از روی قصد، اسرار تجاری را از افرادی که حق افشای آنها را ندارند، به دست می آورند.
اشخاصی که از روی تصادف یا به اشتباه از اســــرار تجاری آگاه می شوند اما به دلائلی می دانسته اند که این اطلاعات به عنوان اسرار تجاری تحت حمایت هستند.
اشخاصی که موافقتنامه های عدم افشا را امضا کرده اند (که اغلب به موافقتنامه های محرمانه نگهداشتن، معروف هستند) و بدین ترتیب متعهد شده اند که اسرار تجاری را بدون اجازه مالک آن، افشا نکنند. این ممکن است بهترین راهی باشد که مالک اسرار تجاری، تعهد به محرمانه نگهداشتن اطلاعات را ایجاد می کند. بااینکه کارکنان شرکت، به طور ضمنی متعهد به عدم افشای اطلاعات حساس هستند، اما تمامی کارکنانی که بااسرار تجاری شرکت سروکار دارند.
– از جمله کارکنان سطح بالا و رؤســای شرکت – می بایست موافقتنامه عدم افشای اطلاعات را امضا کنند. این موافقتنامه ها کارکنان شرکت را روشن می کند که اسرار تجاری شرکت را بایستی محرمانه نگه دارند. به علاوه، وام دهندگان به شرکت، سرمایه گذاران و سرمایه گذاران احتمالی نیز ممکن است کارکنان را به امضای موافقتنامه های عدم افشا، ملزم کنند.
تنهـــا یک گروه از اشخاص هستند که نمی توان آنها را به موجب قوانین حمایت از اسرار تجاری، از استفاده از اسرار تجاری منع کرد. اینها اشخاصی هستند که به اسرار تجاری مستقلا، یعنی بدون استفاده از شیوه های غیرقانونـی یا نقض قراردادها و حقوق ایالت پی می برند. به عنوان نمونه، تجزیه کردن (یا مهندسی معکوس) هر محصولی که به صورت قانونی به دست آمده و مشخص کردن اسرار تجاری آن، نقض قوانین اسرار تجاری محسوب نمی شود. مثال:
شرکت چسب XCEL، دارنده راز تجاری یک فرمول حمایت شده است. آقای فیل که یک شیمیدان است، محتویات چسب XCEL را تجزیه و ترکیبات آن را مشخص کرده و فرمول آن را بازسازی می کند. آقای فیل می تواند قانوناً از این اطلاعات برای ساخت و فروش چسب خود، استفاده کند.

یک شرکت چگونه می تواند از اسـرار تجاری اش حمایت کند؟

همین که به سادگی اعلام شود که این اطلاعات اسرار تجاری است، موجب نمی شود که آنها به عنوان اسرار تجاری شناخته شوند. یک شرکت باید به صورت ایجابی به گونه ای رفتار کند که تمایلش را برای مخفی نگهداشتن اطلاعات به اثبات برساند. برخی از شرکتها این کار را به منتهای درجه انجام می دهند، به عنوان مثال، فرمول کوکاکولا (که شاید مشهورترین راز تجاری در جهان باشد) در جای امنی در گاوصندوق یک بانک نگهداری می شود که فقط با صلاحدید هیئت مدیره شرکت کوکاکولا باز می شود. فقط دو نفر از کارکنان کوکاکولا همزمان از این فرمول اطلاع دارند که هویت آنها برای عموم افشا نمی شود و آنها مجاز نیستند که با یک هواپیما پرواز کنند.
چنین حفاظت فوق العاده ای از اسرار تجاری ضروریست. هرچند که شما می بایست تدابیر احتیاطی معقولی را برای حفاظت از اطلاعاتی که به عنوان اسرار تجاری مدنظر شماست، اتخاذ کنید، در عین حال شما مجبور نیستید که دفتر کارتان را برای این امر به یک پایگاه نظامی، تبدیل کنید. اقدامات احتیاطی معقول شامل این موارد است: اسنادی که حاوی اسرار تجاری هستند با عبارت »محرمانه« علامت گذاری شوند، مدارک و اقلامی که متضمن اسرار تجاری هستند پس از ساعات اداری در جای امنی نگهداری شوند، رایانه ها به صورت امن حفظ شوند و دسترسی به اسرار توسط اشخاص، به میزان متعارفی که به آن نیاز دارند، محدود شود.
اما بهترین وسیله برای حفاظت از اسرار تجاری، استفاده از موافقتنامه های عدم افشا است. دادگاهها کــــراراً اعلام کرده اند که بهره مندی از موافقتنامه های عدم افشا، مهمترین راه حفاظت از مخفی نگهداشتن اطلاعات محرمانه است. یا در صورت استفاده از شیوه دیگر، بدون بهره مندی از موافقتنامه های عدم افشا، احتمال از بین رفتن اطلاعاتی که از نظر شما برای کسب و کارتان بی نهایت ارزشمند است، بایستی بدون حمایت قانونی فرض شوند.

چگونه یک شرکت می تواند حقوقش را در مواقعی که شخصی اطلاعات محرمانه اش را بدزدد یا افشا کند، به اجرا درآورد؟

هریک از ایالتها، قانونی را در زمینه ممنوع ساختن دزدی یا افشای اسرار تجاری به تصویب رسانده اند. اغلب این قوانین از قانون متحدالشکل اسرار تجاری(UTSA) نشات گرفته اند، قانون نمونه ای که توسط متخصصان حقوقی تدوین شده است.
مالک یک راز تجاری می تواند حقوقش را در مقابل شخصی که اطلاعات محرمانه اش را دزدیده است، با درخواست از یک دادگاه برای صدور رای (ISSUE AN ORDER) (حکم رسمی) مبنی بر جلوگیری از افشای بیشتر، اعمال و اجرا کند.
به عنوان مثال: اگر شرکت الف متوجه شود که یک کارمند، اسرار تجاری اش را به شرکت ب فرستاده است، شرکت الف می تواند، حکمی را برای جلوگیری از استفاده از اسرار تجاری توسط شرکت ب از دادگاه اخذ کند.
همچنین یک مالک اسرار تجاری می تواند، غرامتهایی را بابت آسیب های اقتصادی که متحمل شده به عنوان نتیجه اکتساب ناروا و استفاده از اسرار تجاری، دریافت کند. در اینجا، نمونه هایی از وقایعی ارائه می شود که می تواند به طرح دعوی (LAWSUITS) منجر گردد:
سارا، کارمند سابق شرکت C، اسرار تجاری شرکت C را برای کارفرمای جدیدش افشــا می کند.
ماری، از طریق ورود به شبکه، به یک شرکت رایانه ای دستبرد می زند و گزارش مربوط به یک تراشه سیلیکنی جدید را به رایانه خود منتقل می کند. او این اطلاعات را به شخص ثالث می فروشد که یک شرکت رقیب است.
شلدون یک برنامه نویس رایانه ای است که به عنوان یک پیمانکار مستقل برای شرکت دیسکو کار می کند. شلدون موافقتنامه عدم افشا اطلاعات را با دیسکو به امضا می رساند اما بعداً اسرار تجاری دیسکو را برای رقیب، افشا مـــی کند.
برای پیروز شدن در یک شکایت نقض (INFRINGEMENT SUIT) (حقوق اسرار تجاری)، مالک اسرار تجاری باید نشان دهد که اولاً، اطلاعاتی که ادعا می شود محرمانه هستند، مزیت رقابتی ایجاد می کند و ثانیاً این اطلاعات واقعاً به صورت محرمانه و مخفیانه نگهداری می شوند. به علاوه، مالک اسرار تجاری باید نشان دهد که این اطلاعات یا به صورت ناروا توسط خوانده، به دست آمده اند (اگر خوانده متهم شده که از این اسرار، استفاده تجاری کرده است) یا به صورت ناروا به وسیله خوانده، افشا شده اند (اگر خوانده متهم شده که اطلاعات را فاش کرده است).

دکترین افشا اجتناب ناپذیر

برخی از موارد، یک شرکت ممکن است از کارکردن کارمند سابقش برای شرکت رقیب، جلوگیری کند، مشروط به اینکه بتواند اثبات کند که استخدام شدن نزد رقیب، به صورت اجتناب ناپذیری به افشای اسرار تجاری منجر خـــــواهد شد. در پرونده قضایی ۱۹۹۵، پپسی کولا استدلال کرده است که مدیر اجرایی سابقش نمی تواند به عنوان مدیر ارشد اجرایی شرکت گاتورید – اسناپل، کار بکند، زیرا مدیر اجرایی وقتی که روند جدیدی را برای شرکت گاتورید – اسناپل، ترسیم می کند، نمی تواند بدون استفاده از اسرار تجاری پپسی کولا باشد و این امر یک امتیاز غیرمنصفانه ای را به ضرر پپسی کولا به رقیب او می دهد.
برخی از ایالتها دکترین افشای اجتناب ناپذیر را رد کرده اند زیرا این نظریه در چالش با آزادی بنیادین کارمندان برای تغییر کارفرماست.
در یک پرونده قضایی، دادگاه اجرای این دکترین را مردود اعلام کرد مگر اینکه علاوه بر این، سوء نیت یا معامله مخفیانه یا به کارگیری به وسیله رقیب به علت فقدان فناوری قابل مقایسه، به اثبات برسد.

آیا سرقت اسرار تجاری جرم است؟
سرقت عمدی اسرار تجاری می تواند به موجب قوانین فدرال و هم قوانین ایالتی جرم محسوب شود. مهم ترین قانون فدرال که مرتبط با سرقت اسرار تجاری است، قانون جاسوسی اقتصادی (ECONOMIC ESPIONAGE ACT=EEA) مصوب ۱۹۹۶ است. (۱۸ U.S.C. SECTIONS ۱۸۳۱ TO ۱۸۳۹) قانون جاسوسی اقتصادی به دادستان کل ایالات متحده، اختیارات گسترده ای داده تا تحت تعقیب قرار دهد، هر شخص یا شرکتی را که درگیر سوء استفاده از اسرار تجاری شده و دزدی عمدی، کپی کردن و دریافت کننده اسرار تجاری را مجازات کند.
مجازاتهای نقض، سنگین است: افـراد ممکن است به حداکثر ۵۰۰ هزار دلار و شرکتها ممکن است به حداکثر ۵ میلیون دلار محکوم شوند. نقض کننده ممکن است همچنین برای مدت حداکثر ۱۰ سال به زندان فرستاده شود. همه اموال و درآمدهای (PROCEEDS) ناشی از این سرقت می تواند توسط دولت توقیف و فروخته شود.
قانون جاسوسی اقتصادی نه تنها در مورد سرقتهایی جاری می گردد که در ایالات متحده به وقوع می پیوندد، بلکه همچنین در مورد سرقتهای خارج از این کشور نیز اگر سارق شهروند یا شرکت دارای تابعیت ایالات متحده باشد یا اگر اقدامی موجب تسهیل وقوع جرم در ایالات متحده بشود، اعمال می گردد. اگر سرقت به خاطر (به سود – به نمایندگی از) یک دولت یا نهاد خارجی، تحقق یابد، شرکت ممکن است، به میزان دو برابر (جریمه مالی) محکوم و حداکثر زمان (مجازات زندان) به ۱۵ سال افزایش یابد.
بسیاری از ایالتها، همچنین قوانینی را تصویب کرده اند که نقض اسرار تجاری را جرم می داند. برای مثال، در کالیفرنیا به دست آوردن، افشا کردن و استفاده از اسرار تجاری بدون اجازه، جرم است.
نقض کننده ممکن است بــه حداکثر ۵۰۰۰ دلار و یا به حداکثر یکسال زندان و یا هردو، محکوم شود. (CAL.PENAL CODE SECTION ۴۹۹ C.)

مقاله حاضر از سایت WWW.LAW FOR ALL.COM تهیه و ترجمه شده است.

ماخذ: مهدی هداوند- تدبیر 1384 شماره 160