ماهیت حقوقی و استقلال شرط داوری از قرارداد اصلی از منظر رویۀ قضایی

مقاله ماهیت حقوقی و استقلال شرط داوری از قرارداد اصلی از منظر رویۀ قضایی در فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی (فصلنامه حقوق سابق) دانشگاه تهران منتشر گردید.

این مقاله با شناسه دیجیتال (DOI) 10.22059/jlq.2018.237513.1006914 و از طریق سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران در دسترس عموم قرار دارد.

نویسندگان مقاله

مهدی زارع (استادیار گروه حقوق بین الملل، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی‌ واحد لارستان)

محسن سلیمی (دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی‌ واحد شیراز)

چکیده مقاله

ارجاع اختلاف به داوری به دو شکل قرارداد مستقل و شرط داوری صورت می‌گیرد. شرط داوری زمانی در قرارداد درج می‌شود که هنوز اختلافی به‌وجود نیامده و طرفین اختلافات آتی و احتمالی خویش را به داوری ارجاع می‌دهند. اغلب شرط داوری یک شرط ضمن عقد تلقی می‌شود. اما اینکه آیا اساساً شرط داوری این قابلیت را دارد که موضوع شرط ضمن عقد واقع شود و اگر چنین قابلیتی دارد آیا از قواعد شروط ضمن عقد موضوع قانون مدنی تبعیت می‌کند یا اینکه ماهیتی ویژه دارد، موضوع مورد مطالعۀ این مقاله است که با تدقیق در رویۀ قضایی تحلیل می‌شود. اهمیت موضوع این مقاله از این نظر است که بسته به ماهیت حقوقی شرط داوری، آثار حقوقی متفاوتی بر آن بار خواهد شد. در این زمینه با تحلیل مفهوم شرط داوری، دیدگاه‌های موجود در این زمینه و به‌ویژه با تحلیل قاعدۀ استقلال شرط داوری می‌توان بر این نظر بود که با اینکه شرط داوری می‌تواند مظروف هر یک از شروط فعل و نتیجه قرار گیرد، با وجود این، از آنجا که شرط داوری اثر مستقیمی‌ بر نفی صلاحیت دادگاه دارد و می‌تواند موضوع تعهدی مستقل قرار گیرد، ماهیت حقوقی ویژه‌ای دارد که آن را از قواعد سنتی حقوق مدنی دور می‌کند.

مراجع

الف) فارسی

1. اسکینی، ربیعا (1383). «مبانی نظری اصل استقلال شرط داوری از قرارداد اصلی در حقوق تطبیقی»، نامۀ مفید، ش 43.

2. ________ (1368). «تعارض قوانین در داوری تجاری بین‌المللی»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، ش 11.

3. اشمیتوف، کلایو ام (1391). حقوق تجارت بین‌الملل، ترجمۀ بهروز اخلاقی و دیگران، ج 2، تهران: سمت.

4. امامی، حسن (1393). حقوق مدنی، ج 1، تهران: انتشارات اسلامیه.

5. امیرمعزی، احمد (1388). داوری بین‌المللی در دعاوی بازرگانی، تهران: دادگستر.

6. انصاری، شیخ مرتضی (1392). مکاسب، توضیح و تعلیق آیت‌الله پایانی، مترجم: محمد مسعود عباسی، قم: انتشارات دارالعلم.

7. انصاری معین، پرویز (1387). حقوق تجارت بین‌الملل، تهران: سمت.

8. ایزانلو، محسن (1386). «تعهد به فعل ثالث»، فصلنامۀ حقوق مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، سال 37، ش 1.

9. جعفریان، منصور، (1373). «تأملاتی بر لایحۀ داوری تجاری بین‌المللی1»، مجلۀ مجلس و راهبرد، ش13.

10. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391). مجموعۀ محشی قانون مدنی، علمی، تطبیقی، تاریخی، چ چهارم، تهران: گنج دانش.

11. خدابخشی، عبدالله (1395). حقوق داوری و دعاوی مربوط به آن در رویۀ قضایی، چ چهارم، تهران: شرکت سهامی ‌انتشار.

12. خزاعی، حسین (1391). مقدمۀ علم حقوق تجارت داخلی و بین‌المللی، تهران: جنگل.

13. خمینی موسوی، سید روح‌الله (1363). کتاب البیع، ج 1، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.

14. داراب‌پور، مهراب (1393). قواعد عمومی ‌حقوق تجارت و معاملات بازرگانی، تهران: جنگل.

15. ره‌پیک، حسن (1395). حقوق مدنی پیشرفته، مباحث تحلیلی شروط ضمن عقد، تهران: خرسندی.

16. رییسی، مریم؛ ساعدی، بهزاد (1392). «استقلال شرط داوری در قراردادهای تجاری بین‌المللی»، تحقیقات حقوقی آزاد، سال ششم، ش 19.

17. زندی، محمدرضا (1388). رویۀ قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران، داوری، تهران: جنگل.

18. شعاریان، ابراهیم (1388). انتقال قرارداد، تبریز: فروزش.

19. شهیدی، مهدی (1394). حقوق مدنی، ج 1، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.

20. _________ (1391). حقوق مدنی، ج 3، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.

21. _________ (1394). حقوق مدنی، ج 4، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.

22. شمس، عبدالله (1382). «موافقت‌نامۀ داوری و صلاحیت دادگاه»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 37.

23. شیروی، عبدالحسین (1393الف). حقوق نفت و گاز، تهران: میزان.

24. ____________ (1393ب). داوری تجاری بین‌المللی، تهران: سمت.

25. صادقی، محسن؛ گودرزی، حبیب (1387). «بررسی قراردادهای بین‌المللی طراحی، تهیۀ تجهیزات و ساخت با نگاهی به جایگاه آن در نظام حقوقی ایران»، فصلنامۀ حقوق مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 38، ش 2.

26. صفایی، حسین (1377). «سخنی چند دربارۀ نوآوری‌ها و نارسایی‌های قانون داوری تجاری بین‌المللی»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 40.

27. _________ (1393). قواعد عمومی ‌قراردادها، ج 2، تهران: میزان.

28. صلح چی، محمدعلی (1389). «استقلال شرط داوری در قراردادهای تجاری بین‌المللی»، فصلنامۀ پژوهش حقوق و سیاست، سال دوازدهم، ش 31.

29. فرح‌زادی، علی‌اکبر (1385). «رابطۀ شرط ضمن عقد و قرارداد»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوقی، ش 38 و 39.

30. کاتوزیان، ناصر (1391الف). قواعد عمومی ‌قراردادها، ج 2، تهران: شرکت سهامی ‌انتشار.

31. _________ (1391ب). قواعد عمومی‌ قراردادها، ج 3، تهران: شرکت سهامی ‌انتشار.

32. _________ (1384). حقوق مدنی، ایقاع، تهران: میزان.

33. _________ (1386). اعمال حقوقی قرارداد- ایقاع، تهران: شرکت سهامی ‌انتشار.

34. _________ (1388). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان.

35. کریمی، عباس؛ پرتو، حمیدرضا (1391). حقوق داوری داخلی، تهران: دادگستر.

36. کنعانی، محمدطاهر (1388). «تعهد به فعل ثالث»، فصلنامۀ حقوق مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 39، ش 3.

37. محبی، محسن (1378). «نظام داوری اتاق بازرگانی بین‌المللی»، مجلۀ حقوقی، نشریۀ دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی‌ ایران، ش 24.

38. محقق داماد، سید مصطفی (1390). نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

39. نیک‌بخت، حمیدرضا (1373). «استقلال شرط داوری»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 2-19.