قرارداد ائتلاف در حق اختراع

مدیریت جمعی حقوق اموال فکری اصطلاحی است که برای بیان روش های مدیریتِ انبوه دارایی های فکری به کار می رود. قرارداد یا توافق ائتلافی درواقع یکی از سازوکارهای مدیریت جمعی اختراع است که برای بهینه سازی سیستم حمایتی از اختراع و رفع نواقص موجود در آن به کار می رود.

تعریف

در تعریف ائتلاف در حق اختراع می توان گفت که یک نوع توافق است که در بین دارندگان حق اختراع منعقد می شود تا حق اختراع های خود را باهم ترکیب کرده و به یکدیگر و یا به شخص ثالث، باتوجه به قرارداد اولیه، لیسانس دهند و به این ترتیب امکان تولید و یا عرضه فناوری جمعی مهیا شود. اصولاً در ائتلاف ها تمام حق اختراع ها در یک جا متمرکز و جمع آوری میشوند تا اعضای ائتلاف به راحتی بتوانند از آن استفاده کنند.

اداره مالکیت صنعتی و حق اختراع آمریکا به عنوان بزرگترین نهاد در صدور اظهارنامه های اختراع، در تعریف توافقات ائتلافی چنین بیان داشته است:« توافق ائتلافی این امکان را برای طرفین قرارداد فراهم می آورد تا به جای این که لیسانس گیرندگان به صورت انفرادی با تک تک دارندگان حق اختراع قرارداد لیسانس منعقد کنند، همه وسایل ضروری برای ایجاد یک فناوری معین را در یک جا دور هم جمع کرده و زمینه تولید کالا را فراهم می کند.»

دسته بندی قراردادها

بنابراین، قراردادهای حوزه مالکیت فکری از حیث اثر، به سه دسته کلی تقسیم می شوند:

دسته اول) قراردادهای «واگذاری»(Assignment) که در آن تمام حقوق صاحب اموال فکری، به استثنای حقوق معنوی، به منتقل الیه واگذار می شود.

دسته دوم) قراردادهای «اجازه حق بهره برداری»(License) که در آن مالکیت عین برای پدیدآورنده باقی می ماند و فقط حق بهره برداری از مال فکری به طرف قرارداد واگذار می شود.

دسته سوم) قراردادهای «ائتلاف»(Patent Pool) که در آن صاحبان اموال فکری، حقوق خود را در یک نهاد واحد تجمیع می کنند تا متقاضیان استفاده بتوانند به جای مراجعه به تک تک صاحبان اموال فکری، تنها به این نهاد مراجعه کنند.

حقوق ایران

ائتلاف نوعی مشارکت است میان صاحبان حق که حدود آن را طرفین مشخص می نمایند. ائتلاف ها دارای یک ویژگی مشترک هستند و آن این که دو یا چند صاحب حق اموال فکری با یکدیگر توافق می کنند که اِعمال حقوق انحصاری خود را که قوانین مالکیت فکری برای آن ها به رسمیت شناخته است، جزئاً یا کلاً نسبت به حق اختراع آورده شده در ائتلاف، اسقاط نمایند.

لذا اساس و ذات ائتلاف در حق اختراع مربوط به از بین بردن حق انحصاری و اعطای نوعی «مصونیت» به اعضای ائتلاف در این جهت است در این حالت دو یا چند واحد اقتصادی با انعقاد قراردادی میان خود، توافق می نمایند که هر یک از آن ها مجوز بهره برداری از فناوری متعلق به خود را به طرف(های) دیگر قرارداد واگذار نماید تا تمامی اطراف قرارداد بتوانند از فناوری های تحت ائتلاف استفاده کنند. درواقع اساس و ماهیت این قراردادها اعطای مجوز بهره برداری به یکدیگر(دربین اعضای ائتلاف) به منظور استفاده از فناوری مشترک یا اعطای  مجوز بهره برداری به دیگران است. در حقوق ایران باید آن را با توجه به اصل آزادی قراردادی تابع ماده ۱۰ قانون مدنی دانست.

قرارداد ائتلاف در حق اختراع

(مرتضی عادل، محمود جعفری چالشتری)