فرایند صدور تاییدیه فنی نرم افزار و گواهی ثبت نرم‌افزار (بررسی نقش شورای عالی انفورماتیک و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)

مقدمه

حمایت از آثار ادبی  و هنری و نیز نرم افزار های رایانه ای در مقاله اول و سوم مندرج در سایت مطرح گردید.به طور کلی حمایت از آثار ادبی و هنری(به جز نرم افزار ) در ایران که هنوز عضو هیچ یک از معاهدات بین المللی در زمینه حق مولف نیست،مستلزم رعایت هیچ شرط تشریفاتی و ثبتی نیست و اثر را از زمانی که برای نخستین بار در ایران چاپ، یا پخش یا نشر یا اجرا شده باشد و قبلاً در هیچ  کشوری سابقه ای از جهات فوق نداشته باشد، قابل حمایت است. لیکن در خصوص نرم افزارهای رایانه ای به طور اخص به موجب قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای مصوب ۱۳۷۹ و آیین نامه اجرایی آن ، صرفا در صورتی حقوق مادی و معنوی برای پدیدآورنده نرم افزارمحفوظ می گردد که “تاییدیه فنی ” آن نرم افزار از شورای عالی انفورماتیک دریافت شده باشد.در مورد بسته های نرم افزاری و نرم افزارهای رسانه ای دریافت گواهی ثبت و هم چنین پروانه انتشار از وزارت ارشاد نیز الزامی است کلیه پدیدآورندگان نرم افزار در داخل کشور می توانند نسبت به ثبت نرم افزار خود اقدام نمایند. ثبت نرم افزار طبق درخواست متقاضی صورت می گیرد و صرفا درصورت ثبت نرم افزارطبق تشریفات مقرر در قانون اخیر، حمایت‌های قانونی شامل آن خواهد شد .
در این مقاله سعی نقش شورای عالی انفورماتیک و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در قانون وظیفه بررسی و ثبت نرم افزار به آنان محول گردیده است ، مورد بحث قرار می گیرد.

مبحث اول : نقش شورای عالی انفورماتیک : صدور تاییدیه فنی نرم افزار

طبق ماده ۹ قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای مصوب ۱۳۷۹ ، دعوای نقض حقوق مورد حمایت آن قانون ، در صورتی در مراجع قضایی مسموع است که پیش از اقامه دعوی ، تأییدیه فنی یاد شده در‌ماده (۸) این قانون صادر شده باشد. بنابراین حفظ حقوق مادی و معنوی نرم افزار در گرو گواهی تاییدیه فنی نرم افزار است که صدور آن بر عهده شورای عالی انفورماتیک قرار دارد.
مطابق ماده ۸ قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای ثبت نرم افزار در ایران پس از بررسی فنی  شورای عالی انفورماتیک و صدور تاییدیه فنی صورت می پذیرد.به منظور  دریافت تاییدیه فنی ،فرد متقاضی اقدام به ثبت نام و درخواست ثبت نرم افزار خود در سامانه شورای عالی انفورماتیک را می نماید.
۱- استعلام از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی : در این مرحله شورای عالی انفورماتیک اقدام به اخذ استعلام از وزارت فرهنگ و ارشاد می نماید که در مبحث دوم به بررسی آن پرداخته شده است.
مطابق ماده ۱۱ قانون مصوب ۱۳۷۹ ” شورا مکلف است از صدور تأییدیه فنی برای نرم‌افزارهایی که به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خلاف اخلاق اسلامی و عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان باشند خودداری کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید ظرف دو هفته راجع به استعلام کتبی شورای عالی انفورماتیک اعلام نظر کند.”
همچنین مطابق با ماده ۲۵ آیین نامه اجرایی مواد ۲ و ۱۷ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای شورای یادشده پیش از تأ‌یید فنی، باید با ارسال یک نسخه از نرم‌افزار به و‌زارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عدم مخالفت نرم‌افزار را با اخلاق اسلامی و عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان استعلام کند. و‌زارت یادشده موظف است ظرف یک ماه نظر خود را به شورا اعلام کند.
تبصره ـ چنانچه و‌زارت مذکور ظرف مدت یک ماه، در پاسخ به استعلام شورا قادر به اظهارنظر قطعی نباشد، موظف است ضمن اعلام دلایل خود، حداکثر ظرف سه ماه نظر قطعی خود را اعلام نماید. درغیراینصورت عدم مخالفت نرم‌افزار با ضوابط و مقررات فرهنگی از جمله اخلاق اسلامی، عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان مورد تأ‌یید تلقی خواهد شد. البته با مداقه در متن این دو ماده و تبصره ذیل آن مهلت مقرر برای پاسخ به استعلام شورای انفورماتیک از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دو مهلت دو هفته و یک ماهه قرارداده شده است  که پس از اعلام ایراد به ماده ۲۵ آیین نامه ، هیات دولت به موجب اصلاحیه مورخ ۱۲/۱۰/۸۳ ، مهلت یک ماهه را به دو هفته اصلاح کرد و البته به اصلاح تبصره ذیل آن که در آن نیز مهلت یک ماهه قرارداد شده بود نپرداخته است. از آنجایی که مطابق اصول حقوقی ، آیین نامه نمی تواند برخلاف قانون مقرراتی را وضع نماید ، لذا مهلت دوهفته ای مندرج در ماده ۱۱ قانون و اصلاحیه ماده ۲۵ آیین نامه ملاک اعتبار بوده و مفاد تبصره یاد شده از این جهت قابل اعتنا نمی باشد .
۲- بررسی فنی :پس از اخذ استعلام از وزارت فرهنگ و ارشاد مطابق ماده ۲۶ آیین نامه ،  شورا به بررسی فنی نرم افزار پرداخته و گواهی تایید فنی نرم افزار که ضامن حفظ کپی رایت آن است را صادر می نماید.
در مواردی که فرد مدعی اختراع در حوزه نرم افزار می باشد بررسی فنی توسط کمیته ای تحت عنوان “کمیته حق اختراع” که در ماده ۱۰ قانون پیش بینی شده و مرکب از سه کارشناس ارشد نرم‌افزار به عنوان نمایندگان شورای عالی انفورماتیک، نماینده سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و یک کارشناس حقوقی به انتخاب شورای عالی انفورماتیک است ، صورت می پذیرد.
بررسی فنی نرم افزار مشمول بررسی ماهیت و محتوای آن نمی گردد بلکه صرفا از این حیث که در تهیه نرم افزار مسائل فنی از جمله ساختار نرم افزار و برنامه نویسی در مقایسه با انواع مشابه و استانداردهای لازم مورد لحاظ قرار گرفته است، بررسی می شود. البته در قانون و آیین نامه هیچ مقرره ای مبنی بر نحوه بررسی فنی نرم افزار توسط شورا تدوین نگردیده و شرایطی را تعیین ننموده است و بهتر بود که آیین نامه که نحوه اجرای قانون را مشخص می کند ، ملاک های بررسی را نیز پیش بینی می نمود و امکان بررسی سلیقه ای و فردی را از بین می برد.
مطابق ماده ۲۶ آیین نامه، شورا مکلف به بررسی فنی و اعلام نظر ظرف مدت ۳ ماه از تاریخ دریافت تاییدیه از وزارت فرهنگ و ارشاد می باشد ، که در صورت عدم اعلام نظر ، نرم افزار تایید شده محسوب می گردد.

مبحث دوم : نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: صدور گواهی ثبت نرم افزار

همان‌طور که در مبحث قبل گفته شد، در طول فرایند صدور تاییدیه فنی نرم‌افزار، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به استعلام شورای عالی انفورماتیک در خصوص سلامت محتوایی نرم افزارها اظهار نظر می‌نماید. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تکالیف مقرر در قانون در خصوص پاسخ به استعلام شورای عالی انفورماتیک و ثبت نرم افزار را از طریق” مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال” به انجام می رساند.
پس از صدور تاییدیه فنی توسط شورا، در صورتی که درخواست صدور گواهی ثبت از سوی متقاضی صورت گیرد در این مرحله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نرم افزارها از چند جهت مورد بررسی قرار می‌دهد. در اولین مرحله از لحاظ محتوایی بررسی می شوند تا دارای مشکلات اخلاقی ، سیاسی ، مذهبی و اجتماعی نباشند .این بررسی توسط کارگروه های تخصصی تحقق می یابد . مرحله دوم بررسی نرم افزارها از لحاظ حقوق معنوی و کپی رایت است ، از این لحاظ که نرم افزاری سابقاً با این ویژگی و خصوصیت به ثبت نرسیده باشد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در واقع به بررسی محتوایی اثر پرداخته و نسبت به آن اظهارنظر می‌نماید.محتوای نرم افزار نباید خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد و از حیث بررسی فنی در این مرحله وزارت فرهنگ و ارشاد هیچ نقشی نداشته و این امر به شورای انفورماتیک سپرده شده است.
پس از صدور تاییدیه فنی مطابق ماده ۲۷ آیین نامه، وزارت فرهنگ و ارشاد مکلف است ظرف دو هفته نسبت صدور گواهی ثبت نرم افزار اقدام نماید و از این پس کلیه انتقال حقوق مادی نرم افزار نیز در وزارت‌خانه انجام می گیرد .
قابل ذکر است که طبق ماده ۳۱ آیین نامه ،چنانچه متقاضی ثبت نرم‌افزار نسبت به تصمیم شورای‌عالی انفورماتیک و یا وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی اعتراض داشته باشد حسب مورد می‌تواند در شورای یادشده و یا کمیته‌ای که توسط وزیر فرهنگ وارشاد اسلامی تعیین می‌شود تقاضای تجدید نظر و رسیدگی مجدد نماید.

ماخذ:‌ همکاران سیستم