به گزارش پیوست، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در اولین گزارش سیاست‌های تنظیم گری سکوهای دیجیتالی به بیان مفهوم، فرصت‌ها، چالش‌ها و ضرورت‌های این حوزه پرداخته است. در این گزارش مفصل البته راهکار و تنظیم‌گری به چشم نمی‌خورد و بیشتر بر پایه تعاریف و مقدمات است.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در حوزه سکوهای دیجیتالی که بیشتر برگرفته از منابع خارجی و با مثال‌هایی از کشورهای دیگر است در چند بخش به معرفی سکوهای دیجیتالی، انواع آنها، ویژگی‌ها، فرصت‌ها و چالش‌های موجود در این حوزه پرداخته و سپس از لزوم تنظیم‌گری سکوها و ورود رگولاتور به این حوزه سخن گفته است.

این گزارش با عنوان «سیاست های تنظیم گری سکوهای دیجیتال ۱- .مفهوم، فرصت‌ها، چالش‌ها و ضرورت‌ها» منتشر شده لذا به نظر می‌رسد در گزارش‌های آتی مجلس به‌ صورت جدی‌تری به رگولاتوری این بخش بپردازد.

طبق آنچه کارشناسان این مرکز در گزارش مزبور آورده‌اند، برخلاف مطالعات گسترده‌ای که در مورد تنظیم‌گری اینترنت و فضای مجازی صورت گرفته است، بحث تنظیم‌گری سکوها (پلتفرم) مفهومی نسبتاً جدید است که طی چند سال اخیر توجه سیاست گذاران و محققان این عرصه را جلب کرده است.

سکوها تسهیل کننده فرایند کسب و کارها

مرکز پژوهش‌ها پلتفرم‌ها را به واسطه خدماتی که به کاربران ارائه می‌دهند موجب تسهیل در فرایند کسب‌وکارها دانسته و یادآور شده که آنها ضمن ارتباط با درصد بالایی از مردم و جلب اعتماد آنها، به نحوی ادامه فعالیت کاربران را وابسته به خود کرده‌اند و چون کاربر قادر نیست حقوق خود را مطالبه کند ضروری است که حاکمیت ورود کند و نسبت به نحوه تعامل میان کاربران و سکوها، تنظیم‌گری کند.

کارشناسان در این گزارش ادامه فعالیت سکوهای دیجیتالی و همچنین بهره‌مندی کاربران از مزایای سکوها را به ورود رگولاتور حاکمیتی به این حوزه منوط کرده است. البته این گزارش تنظیم‌گری در این حوزه را مشروط به شناخت کامل از انواع سکوها بر اساس سه معیار کلی قالب ارائه خدمت، پیچیدگی کار و دسترسی به منابع قابل دسته‌بندی دانسته و در نظر گرفتن شرایط و ویژگی‌های متفاوت آنها را نیز مهم شمرده است.

در ادامه گزارش کارشناسان مرکز پژوهش‌ها به فرصت‌ها و چالش‌های سکوها پرداخته‌اند. افزایش بهره‌وری (بهبود و ارتقای عملکرد بازار در بستر سکو)، استفاده از ظرفیت ادغام‌های عمودی و افقی در زنجیره ارزش، انعطاف‌پذیری بازار کار و ایجاد مزیت‌های مختلفی برای نیروی کار، ایجاد بستر مناسب به منظور ارتقای کسب‌وکارهای کوچک و بهره‌مندی از ظرفیت آنها، تسهیل تعامل بین افراد در فضای بازار و… بخشی از این فرصت‌هاست.

سکوها و لیست بلند چالش‌ها

گزارش مزبور در کنار این فرصت‌ها یادآور شده که سکوها در این سال‌ها با چالش‌هایی مواجه بوده‌اند. سپس در لیستی که بسیار بلندتر از فرصت‌هاست چالش‌ها را برشمرده است. کارشناسان مرکز پژوهش‌ها ماهیت جدید سکوها از حیث فرایندها و رویه‌های انجام کار و تفاوت گسترده با اشکال سنتی انجام فعالیت‌ها را منجر به ناکارآمدی قوانین فعلی و تقابل قوانین ناظر بر فضای سنتی با فرایندها و رویه‌های نوآورانه جدید به‌وجودآمده در سکوها دانستند و تاکید کردند از این حیث این فضا نیازمندی قانون‌گذاری جدید است.

از سوی دیگر فقدان اجماع بین‌المللی بر سر نحوه تعامل و کیفیت برخورد با این پدیده منجر به تلاش‌های مستقل دولت‌ها برای مواجهه با جنبه‌های مختلف این سکوها شده است. هر دولتی تصمیم‌گیری متفاوتی در خصوص مدیریت میزان دسترسی سکوها به داده‌ها، مدیریت نیروی کار، نحوه فعالیت سکوهای واسطه‌گری و اعمال سیاست‌های محتوایی بر اساس معیارهای بومی انجام داده‌اند.

دسترسی بی‌ضابطه سکوها به داده‌های کاربران، چالش‌های محتوایی، عدم پاسخگویی و بی‌مسئولیتی صاحبان سکوها از نشت داده‌های مرتبط با حریم خصوصی کاربران، عدم پذیرش مسئولیت نظارت و کنترل محتواهای غیرقانونی در قبال محتواهای تولیدی کاربران، عدم مسئولیت‌پذیری سکو در قبال محصولات و خدمات مبادله‌شده مانند عدم تحویل کالا یا خدمت در زمان یا مکان مقرر، و عدم تطابق کالا یا خدمت با مشخصات تبلیغی، مثال‌هایی از چالش عدم پاسخگویی سکوهاست.

این گزارش در ادامه مشکلات مربوط به ارائه خدمات تامین اجتماعی برای کارکنانی که در یک محیط سکویی به ارائه خدمت می‌پردازند را به عنوان چالش مهم دیگری نام برده که ایجاد بسترهای جدید قانونی برای نظارت بر این فعالیت‌ها را ضروری می‌سازد.

در دسته دیگر این چالش‌ها گذار به مدل‌های تجاری داده‌محور، شکل‌گیری بازارهای فراملی، عدم مسئولیت‌پذیری سکوها و استفاده از الگوریتم‌های پیچیده در سکوها از دیگر موارد است.

در نهایت در این گزارش نتیجه گرفته شده، با توجه به رشد سریع و فزاینده سکوها و آثار ناشی از آن و همچنین نظر به چالش‌ها و مخاطراتی که بی‌اعتنایی به این مساله در پی خواهد داشت، تنظیم‌گری سکوها ضروری است.